Orante

Orante, figuur in gebedshouding, meestal een staande gestalte met de binnenkant van de handen omhoog geheven. Het is een in de oudchristelijke kunst dikwijls voorkomend motief, dat voorgangers heeft in de profane kunst. De o. komt bij de christenen in catacombenschilderingen en op sarcofagen voor, steeds in verband met grafkunst, en is dikwijls vergezeld van een gebedswens voor de dode of een bede om de voorspraak van de gestorvene voor de achtergeblevenen. Op profane voorstellingen vindt men de o. op munten sedert Traianus en als standbeeld sedert het begin van de keizertijd: een voorstelling van de gepersonifieerde pietas (aldus Klauser).


Orante (Rome, Comoeterium maius aan de Via Nomentana, einde 3e eeuw nC)

Op profane grafreliëfs werden vervolgens ook individuele personen, zowel mannen als vrouwen, in de orantenhouding weergegeven. Invloed van de heidense op de oudste christelijke afbeeldingen is wel zeker, waarbij het waarschijnlijk is dat de aanduiding van de deugd van eusebeia (pietas) van de gestorvene in de profane voorstellingen, in de christelijke afbeeldingen geïnterpreteerd werd als de liefde tot God (Klauser). Vroegere pogingen tot verklaring van de christelijke o.-figuur gingen gewoonlijk niet uit van een relatie met de afbeelding op de profane monumenten: men beschouwde de oudste afbeeldingen gewoonlijk als symbolische voorstellingen van de voorbede van de achtergeblevenen tegen de bedreiging van de gestorvene door demonische machten, die hem tot het laatste oordeel nog konden aanvallen; later zouden de christenen de o. hebben gezien als een symbool van de begravene zelf in de toestand van verwachting van het eeuwig heil.

Lit. H. Leclercq, Orant (DAL 12, 2291-2322). - Id., Manuel d'archéologie chrétienne 1 (Paris 1907) 153-155. - W. Neuss, Die Oranten in der christlichen Kunst (Festschrift P. Clemen, Bonn 1926, 133-135). Th. Klauser (Jahrbuch für Antike und Christentum 2, 1959, 115-145; 3, 1960, 112-133). G. A. Wellen, Theotokos (Utrecht/Antwerpen 1960) 165-176. [Bartelink]


Afkortingen Lijst van Namen