Alpen

Alpen (Ἄλπεις, latijn Alpes), het belangrijkste midden-europese hooggebergte (tot 4.807 m: Mont-Blanc), dat vanaf de Middellandse Zee en het Rhônedal in het westen een grote boog (ca. 1 100 km) beschrijft tot de hongaarse laagvlakte in het oosten. In de literatuur van de oudheid worden de A. voor het eerst goed beschreven door Polybius naar aanleiding van Hannibals tocht in 218 vC.

De romeinse bronnen maken onderscheid tussen o.a. A. Maritimae, A. Cottianae, A. Graiae, A. Poeninae of Penninae, A. Raeticae, A. Tridentinae, A. Noricae, A. Carnicae, A. Iuliae of Venetae. Verschillende van deze benamingen leven in moderne vorm nog voort. Overigens bestaat nog veel onzekerheid over de identificatie van verschillende andere bij antieke auteurs voorkomende toponiemen uit het A-gebied. Hoewel er reeds in prehistorische tijden verkeer over de A. plaats vond, vormde de moeilijk toegankelijke bergketen tot in het begin van onze jaartelling een ernstig obstakel voor de communicatie tussen Zuiden Noord-Europa. In de keizertijd waren een twintigtal mogelijkheden bekend om vanuit Italië het noorden te bereiken; de voornaamste waren: langs de ligurische kust, over de Matrona (thans Mont Genèvre, 1854 m), over de Kleine Sint-Bernard (2188 m), over de Grote Sint-Bernard (2473m), over de Splügen-pas (2117 m), over de Maloja (1817 m), over de Reschenscheideck (1494 m) en over de Brenner (1371 m). Over een vijftal van deze passen voerden geplaveide wegen.

In historische tijd werden de A. bewoond door ligurische, keltische, raetische en illyrische stammen. Deze werden door de Romeinen onderworpen in de 1e eeuw vC en in de 1e eeuw nC. Het gebied behoorde, behalve tot Italië zelf, tot zes verschillende provincies van het Rijk: (van west naar oost) Gallia Narbonensis, Alpes Maritimae, Alpes Cottiae, Alpes Graiae et Poeninae, Raetia en Noricum.


Lit. Partsch (PRE 1, 1599-1605). - E. Reisch, Die Alpen in römischer Zeit (in H. Leitner, Die österreichischen Alpen, Leipzig 1928, 211-228). W. W. Hyde, Roman Alpine Routes (Philadelphia 1935). F. Stähelin, Die Schweiz in römischer Zeit³ (Basel 1948). [Nuchelmans]


Kaart