Bisutun

kaart Bisutun (Behistun, Bistun, Bagastana) bekend door het reliëf met inscriptie, op last van Darius I op de zuidelijke wand van het rotsmassief aangebracht, gelegen aan de oude verbindingsweg tussen Iran en Mesopotamië. Het reliëf (ANEP nr. 249v) beeldt Darius af als overwinnaar van de 'valse Bardya' (Gaumata, Smerdis) en de 'leugenkoningen', terwijl boven hem Ahuramazda in de gevleugelde zonnaschijf hem de ring, het koninklijke insigne, aanreikt.

De tekst beschrijft D.'s overwinning op bovengenoemde vijanden en is de oudste der grote achaemenidische koningsinscripties. Hij vermeldt o.a. de 23 satrapieën van het achaemenidische rijk en in sectie 70 de invoering van het oud-perzische schrift door Darius.

De inscriptie is in drie talen aangebracht: in het oud-perzisch (vijf kolommen onder het relief), het elamitisch (drie kolommen links van de oud-perzische tekst) en het babylonisch (twee kolommen, boven de elamitische versie). Rechts van het relief bevindt zich eveneens een elamitische tekst (vier kol.) thans vrijwel onleesbaar, misschien een oorspronkelijke elamitische inscriptie of eerdere versie bevattend, later vermoedelijk opzettelijk uitgewist.

Het relief en de inscripties zijn in een aantal etappes aangebracht, met telkens latere aanvullingen en correcties. Het drietalige inschrift heeft dank zij de onder moeilijke omstandigheden vervaardige kopieën van H. Rawlinson de sleutel geleverd voor de ontcijfering van het babylonisch spijkerschrift. Nieuwe foto's en in 1948 door Cameron vervaardigde latex-afdrukken hebben nieuwe lezingen en aanvullingen mogelijk gemaakt, o.a. van de oud-perzische en babylonische versie.

Lit. Algemeen: L. W. King/R. C. Thompson, The Sculptures and Inscriptions of Darius the Great om the Rock of B. in Persia (London 1907; met foto's). F. W. König, Relief und Inschrift des Könings Darius I. am Felsen von B. (Leiden 1938). Perzische tekst: R. G. Kent, Old Persian (1950) 116-135. G. C. Cameron, The Old Persian Text of the B.-inscription (JCS 5, 1951, 47v). R. G. Kent (ib. 55v). Babylonische tekst: F. H. Weissbach, Die Keilinschriften der Achämeniden (VAB 3, 1911, p. 8v.). W. C.-Benedict/E. von Voigtlander, Darius B. Inscription, Babylonian Version, fine 1-19 (JCS 10, 1956, 1-10). Ad sectie 70 (de invoering van het oudperzische schrift): W. Hinz (ZDMG 102, 1952, 38v). J. Lewy (HUCA 25, 1954, 169v). W. Hinz/R. Borger (ZDMG 109, 1959, 117v). W. Brandenstein/M. Mayrhofer, Handbuch des Altpersischen (Wiesbaden 1964, § 10-12; anders: R. Ghirshman, A propos de l'écriture cunéiforme vieux-perse, JNES 24, 1965, 244v). [Veenhof]

Kaart