Split
Split, kroatische naam van een stad op de westkust
van Joegoslavië, die gelegen is op de plaats van
het antieke Spalatum. Dit had zijn ontstaan te
danken aan het feit dat de uit het nabijgelegen
Salonae geboortige keizer
Diocletianus hier van
295 tot 305 nC aan het strand van de Adriatische
Zee een groot paleis liet bouwen, waarin hij
woonde vanaf zijn abdicatie in 305 tot aan zijn dood in
316. Daarna resideerden er de stadhouders van
Dalmatië. Toen de Avaren en Slaven Salonae
hadden ingenomen en verwoest (begin 7e eeuw), zocht
de overgebleven bevolking een toevlucht in het
paleis, dat de kern werd van een nieuwe stad en
daaraan, ondanks het gebruik als steengroeve en
de drastische verbouwingen, zijn gedeeltelijke
redding dankte. Thans wordt het grootste deel van het
oorspronkelijke bouwwerk ingenomen door straatjes,
steegjes en woningen, waarin ruim 3000
mensen gehuisvest zijn.
Het paleis heeft de vorm en veel elementen van een
legerplaats (castra),
met een zeefront van 157
en een diepte van 192 m.
De buitenste muur en drie van de vier hoektorens
zijn goed bewaard gebleven, evenals de drie
hoofdpoorten, het door corinthische zuilen omgeven
peristylium in het centrum, het octogonale keizerlijke
mausoleum en de Iuppiter-tempel. De noordelijke
helft van het paleis was oorspronkelijk bestemd
voor de hofhouding en het bewakingsbataljon,
de zuidelijke helft bevatte de keizerlijke vertrekken
en keek met zuilengangen, loggia's en terrassen
uit op de zee. Vanaf 1956 is ook de in de
loop der eeuwen met afval gevulde benedenste etage
aan de zeezijde vrjgelegd.
Het museum van S. is zeer rijk aan archeologisch
materiaal, dat voornamelijk afkomstig is uit
Salonae.
Lit. M. Mirabella Roberti (EAA 7, 427-429). - G. Niemann, Der Palast Diokletians in Spalato (Wien 1910). N. Duval. Le 'palais' de Dioclétien à S. à la lumière des récentes découvertes (Bulletin de la Société Nationale des Antiquaires de France 1961, 76-117). J. und T. Marasovic, Der Palast des Diokletian (Wien 1969). J. and T. Marasovic/S. McNally/J. Wilkes, Diocletian's Palace. Report on joint excavations 1-2 (Minneapolis/Split 1972-1976). [Nuchelmans]