Archytas (Ἀρχύτας) van Tarente, griekse wijsgeer en
begaafd wiskundige uit de eerste helft van de 4e
eeuw vC. Hij nam ook aan het politieke leven deel
en was zevenmaal militair bevelhebber van zijn vaderstad,
hoewel de wet dit slechts tweemaal toestond.
A. vormde het middelpunt van het zuiditalische
pythagoreïsme van zijn tijd, maar over
zijn wijsgerige denkbeelden is weinig met zekerheid
bekend. Als wiskundige vond A. o.a. een oplossing
voor het z.g. delische probleem, de verdubbeling
van de kubus, door middel van doorsnijding van
twee oppervlakken. Hij geldt als de grondlegger der
wiskundige mechanica. Evenals de meeste pythagoreërs
hield A. zich ook bezig met de muziektheorie.
Hij schreef in het dorisch een werk Ἁρμονικός, waaruit
door citaten enkele passages bewaard zijn; hij
berekende o.a. de verhoudingen van de intervallen
in de drie griekse toonsoorten
(Grieken, Muziek).
Plato maakte tijdens zijn verblijf in Zuid-ltalië kennis
met A. en diens opvattingen; men neemt aan dat
dit contact van grote invloed op
Plato's ontwikkeling
is geweest. Een - verloren gegane - biografie
van A. werd geschreven door Aristoxenus; daaruit
stammen de meeste berichten over zijn leven en
werken bij latere auteurs.
Lit. Fragmenten bij H. Diels/W. Kranz, Die Fragmente der
Vorsokratiker 1 (Berlin 1934) 421-439. - E. Weilmann (PRE
2, 600-602). - E. Frank, Platon und die sogenannten Pythagoräer
(Halle 1923). B. L. van der Waerden, Die Harmonielehre
der Pythagoräer (Hermes 78, 1943, 163-199).
[Nuchelmans]