Tukulti-Ninurta

Tukulti-Ninurta, naam van twee koningen van Assyrië.

(1) Tukulti-Ninurta I regeerde van 1244 tot 1208 vC over Assyrië en bracht het land tot een machtshoogtepunt, waaraan echter bij zijn val een plotseling eind kwam. Niet alleen in politiek doch ook in literair opzicht is zijn regering van betekenis. Een epische tekst over T.-N.s oorlog met Babylon (het z.g. Tukulti-Ninurta-epos) is het best bewaarde stuk in dit genre. Tijdens zijn regerin duurden de oorlogen in de Naïri-landen (Armenië en Urartu) en aan de oostgrens voort. Rond 1230 vC versloeg T .-N. Kastilias IV, en maakte zich voor zeven jaar meester van de suzereiniteit over Babylonië, doch zijn naam komt niet voor in de lijsten van babylonische koningen. In Bogazköy zijn resten van diplomatieke correspondentie uit zijn tijd bewaard. Zijn regering eindigde met een opstand van zijn zoon Assur-nadin-apli. Inscripties zijn over uit Assur, voor de bouw van het z.g. Nieuwe Paleis en de stadsmuur, en uit zijn nieuwe residentie Kar-Tukulti-Ninurta op de andere Tigris-oever.

Lit. E. Weidner, Inschriften T.-N.s I und seiner Nachfolger (AfO, Beiheft 12, Graz 1959). R. Borger, Einleitung in die assyrischen Königsinschriften 1 (Leiden/Köln 1961) 70-97. E. Weidner, Studien zur Zeitgeschichte T.-N.s I (AfO 13, 1939-1940, 109-124). A.K. Grayson, Assyrian Royal Inscriptions 1 (Wiesbaden 1972) 101-134. P. Machinist, Literature as Politics: the T.-N. epic and the Bible (Catholic Biblical Quarterly 38, 1976, 455-482).

(2) Tukulti-Ninurta II was koning van Assyrië van 890 tot 884 vC. Zijn regering vormt het voorspel voor het optreden van Assurnasirpal II en Salmanassar III. Zijn belangrijkste inscriptie, het tweede tablet van een bericht over de jaren tot 885, beschrijft vooral zijn optreden tegen de Naïri-landen (Armenië en Urartu) en een expeditie tegen Babylonië via de Tartar en langs de Eufraat en de Chabur. Een mededeling over paleisbouw wijst op bestuurlijke reorganisaties. Inscripties zijn er uit Assur en Ninive, terwijl een stèle uit Terqa en een inscriptie voor een paleis uit Kahat Tell Barri) getuigen van expansies naar de Midden Eufraat.

Lit. W. Schramm, Einleitung in die assyrischen Königsinschriften 2 (Leiden/Köln 1973) 8-11. Id., Die Annalen des T.-N. II (BiOr 27, 1970, 147-160). A. K. Grayson, Assyrian Royal Inscriptions 2 (Wiesbaden 1976) 97-112. H. Kühne, Zur Rekonstruktion der Feldzüge Adad-Nirari II, T.-N. II und Assurnasirpal im Habur-Gebiet (Baghdader Mitteilungen 11, 1980, 44-70). [van Driel]