De ware uitvinder van de telescoop
Pierre Borel
Pierre Borel
Inhoudsopgave Borel | Register namen
Tekst De vero telescopii inventore
| In 1655 verschijnt er in Den Haag een boek waarin Pierre Borel de ware uitvinder van de telescoop presenteert: Sacharias Jansen uit Middelburg. Het werk is in het Latijn en de titel luidt: De vero telescopii inventore.
Dit is de Latijnse tekst. |
|
|
Een vertaling van dit werk door Leo Nellissen is opgenomen in Archief 2007. Mededelingen van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen. Deze tekst is ook als aparte uitgave (overdruk) verschenen: H.J. Zuidervaart en L. Nellissen, De echte uitvinder van de verrekijker. Middelburg 2008.
Dit zijn de vertaling en het inleidende artikel. |
|
Dit is de inhoudsopgave van Borel
| Voorwoord | |
| Hoofdstuk 1. | Hadden de Ouden kijkers? |
| Hoofdstuk 2. | Kijkers in het algemeen. |
| Hoofdstuk 3. | Lofrede op kijkers. |
| Hoofdstuk 4. | Materiaal, vervaardiging en slijpen. |
| Hoofdstuk 5. | Verschillende soorten. |
| Hoofdstuk 6. | De telescoop en zijn vervaardiging, zoals de zonnekijker en andere soorten kijkers, zoals de oorlogskijker, de microscoop enzovoort. |
| Hoofdstuk 7. | Het gebruik van de telescoop en andere kijkers en de ontdekkingen ermee. |
| Hoofdstuk 8. | Alle staten claimen de uitvinding van de telescoop. |
| Hoofdstuk 9. | Galilei heeft de telescoop niet uitgevonden maar mensen in Zeeland. |
| Hoofdstuk 10. | De Hollander Metius noch Cornelis Drebbel heeft de telescoop uitgevonden. |
| Hoofdstuk 11. | De uitvinding van de telescoop moet aan een burger van Middelburg worden toegeschreven. |
| Hoofdstuk 12. | De echte naam van de uitvinder. |
| Hoofdstuk 13. | Nieuwe zaken die de uitvinder van de telescoop met behulp van zijn telescoop ontdekt heeft. |
| Hoofdstuk 14. | Buitengewone getuigenverklaringen bevestigen wat wij over de echte uitvinder van de kijkers hebben gezegd; zoals nieuwe ontdekkingen op zowel de Maan als de Grote Beer. |
| Hoofdstuk 15. | Vervolg op de ontdekkingen door het gebruik van de telescoop en nog te ontdekken zaken, waar het gaat over de kunst en wetenschap van het bepalen van de lengtegraden. |
Dit register is niet opgenomen in de twee uitgaven van de vertaling.
Abraham, oud-testamentische aartsvader / 91
Bacon, Roger, ca. 1214 - 1294, Engelse geestelijke en natuurkundige wijsgeer / 75, 81
Chalamonius, telescoopbouwer, Aken (niet nader geïdentificeerd) / 78
Daedalus, legendarische Griekse uitvinder / 84
Eustatio, telescoopbouwer, Rome (niet nader geïdentificeerd) / 78
Ferrier, Jean, telescoopbouwer / 78
Galilei, Galileo, 1564 - 1642, Italiaanse wis- en sterrenkundige / 63, 71, 73, 79, 80, 81, 82, 84, 85, 88.92, 99, 100, 101, noot 13 (74)
Hans, Hans Martens, vader van Sacharias Jansen / 87
Inghirami, Curzio, 1614 - 1655, Italiaanse edelman / 72
Jacobus, 1567 - 1625, koning van Engeland (James I) / 88
Kepler, Johannes, 1571 -1630, Duitse sterrenkundige / 78, 79, 92
Ladislaus IV Vasa, koning van Polen / 95
Malapert, Charles, 1581 - 1630, Belgische geestelijke en sterrenkundige / 78
Nicéron, Jean François, 1613 - 1646, Franse geestelijke en wiskundige / 76
Odysseus, zoon van Laertes, legendarische Griekse held / 72
Palamedes, legendarische Griekse held / 72
Reael, Laurens,1583 - 1637, bestuurder, onder andere gouverneur-generaal van Nederlands-Indië / 97, 100
Sachariassen, Johannes, 1611 - ?, zoon van Sacharias Jansen / 78, 85, 86, 88, 89, 90
Tarde, Jean, 1561 - 1636, Franse sterrenkundige / 63, 69, 77, noot 34 (85)
Urbanus VIII, 1568-1644, paus / 85, 95
Vatterus, jezuïet / 80
Willemsen, Jacob, portier van de Wisselbank in Middelburg / 86, 87
Register met namen
De paginanummers verwijzen naar de vertaling, niet naar de tekst van Borel.
Adam, eerste mens / 72, 74
Aguilon, François d', 1566 - 1617, Belgische geestelijke en wiskundige / 78
Albert, 1559 - 1621, aartshertog van Oostenrijk, vorst van de Zuidelijke Nederlanden / 82, 84, 86, 88
Albutechnius, Mohammed ibn Jabir ibn Sinan abu Abdallah al-Battani al-Harrani, ? - 929, wis- en sterrenkundige / 93
Allatius, Leo, 1586 - 1669, Griekse geleerde en bibliothecaris / 72
Annius van Viterbo, ca. 1432 - 1502, Italiaanse geestelijke / 72
Argus, reus uit de Griekse mythologie / 83
Aulus Gellius, 2e eeuw, Romeinse schrijver / 72
Beaumont, Simon van, secretaris in Middelburg / 86, 87
Berosus, 3e eeuw v.Chr., Babylonische priester / 72
Blaeu, Joan, 1598 - 1673, zoon van Willem Blaeu, cartograaf en uitgever / 100
Blaeu, Willem Janszoon, 1571 - 1638, cartograaf en uitgever / 98
Boreel, Willem, 1591 - 1668, diplomaat / 63, 66, 87, 98
Bourbon, Lodewijk XIII de, 1601 - 1643, koning van Frankrijk / 69, 77, 85
Brahe, Tycho, 1546 - 1601, Deense astronoom / 80, 93
Bressieus, Stephanus, telescoopbouwer, Grenoble (niet nader geïdentificeerd) / 78
Chorez, Daniël, telescoopbouwer / 78
Claudianus, 365 - 404, Romeinse dichter / noot 30 (85)
Copernicus, Nicolaus, 1473 - 1543, Poolse wis- en sterrenkundige / 80
Crepius, telescoopbouwer (?), Sedan (niet nader geïdentificeerd) / 81
Democritus, ca. 460 - ca. 400 v.Chr., Griekse wijsgeer / 73, 81
Descartes, René, 1596 - 1650, Franse wijsgeer en wis- en natuurkundige / 63, 74, 78, 81, 82, 84
Diodati, Elias, Italiaanse geleerde / 63
Dominis, Marco Antonio de, 1566 - 1624, uitgetreden geestelijke / 78
Donatus, Tiberius Claudius Donatus, eind 4e eeuw, Romeinse commentator van Vergilius / noot 9 (73)
Drebbel, Cornelis, 1572 - 1633, uitvinder / 71, 73, 81, 82, 83, 86, 88, 96, 97
Fontana, Francesco, 1602 - 1656, Italiaanse advocaat en sterrenkundige / 74, 78
Fuentes, Pedro de Azevedo, graaf van, 1535 – 1610, staatsman / 83
Gassendi, Pierre, 1592 - 1655, Franse geestelijke en sterrenkundige / 92
Glauber, Johann Rudolph, 1603 - 1670, Duitse chemicus / 76
Goedaert, Sara, zus van Sacharias Jansen / 86
Heliodorus, 3e/4e eeuw, Griekse romanschrijver / 73
Henoch, oud-testamentische godvrezende / 72
Hermas, 2e eeuw, christelijk auteur / 72
Hevelius, Johannes, 1611 -1687, Poolse sterrenkundige / 63, 74, 77, 78, 84, 92, 93, 94, 95, noot 36 (89)
Homerus, 8e eeuw v.Chr., Grieks dichter / 72, 73
Horst, Jakob, Duitse arts en hoogleraar in Jena / noot 4 (74)
Hortensius, Martinus [Johannes], 1605 - 1639, hoogleraar wiskunde in Amsterdam / 63, 100, 101
Huygens, Christiaan, 1629 - 1695, wis-, natuur- en sterrenkundige / 64
Ingolstetter, Johann, 1563 - 1619, Duitse arts / 72
Iuvenalis, Decimus Iunius Iuvenalis, rond 100, Romeins dichter / 72
Jansen, Sacharias, ca. 1585 - ca. 1630, brillenmaker in Middelburg / 63, 67, 78, 84, 85, 86, 87, 88, 89
Jonge, Abraham de, smid in Middelburg / 86, 87
Kien, Eewoud, stadsbode in Middelburg / 86, 87
Lansbergen, Philippus, 1561 - 1632, theoloog, wis- en sterrenkundige in Middelburg / 94
Laprey, Hans zie Lipperhey
Lipperhey, Hans, ? - 1619, brillenmaker in Middelburg / 63, 68, 83, 85, 87, 88
Lippersein, Johannes zie Lipperhey
Lynceus, legendarische Griekse held / 74, 84, 91
Maria, Maeyken Meertens, moeder van Sacharias Jansen / 87
Maurits, 1567 - 1625, prins van Oranje, stadhouder van Holland en Zeeland / 83, 84, 86, 87, 88
Maurolico, Francesco, 1494 - 1575, Italiaanse geestelijke en sterrenkundige / 78
Medici, Cosimo II de, 1590 - 1621, groothertog van Toscane / 80, 85, 100, 101
Menard, Guillaume, telescoopbouwer, Parijs (niet nader geïdentificeerd) / 78
Metius, Adriaen, 1571 - 1635, hoogleraar wis- en sterrenkunde in Franeker / 88
Metius, Jacob, ? - 1628, broer van Adriaen Metius, lenzenslijper / 71, 73, 81, 82, 83, 86
Ovidius, Publius Ovidius Naso, 43 v.Chr. - 18 na Chr., Romeinse dichter / noot 31 (85)
Paulus, 1552 - 1623, Italiaanse geestelijk en geleerde / 81, 82
Plautus, Titus Maccius Plautus, 251 - 184 v.Chr., Romeinse komediedichter / 73
Plinius, Caius Plinius Secundus, 24 - 79, Romeins schrijver / 73
Porta, Giovambaptista della, 1535 - 1615, Italiaanse geleerde en schrijver / 73, 78, 79, 81, 82, 83
Ptolemaeus, Claudius Ptolemaeus, ca. 100 - ca. 170, Griekse geograaf, wis- en sterrenkundige / 73, 93, noot 21 (80), noot 40 (91)
Renieri, Vicenzo, 1606 - 1647, Italiaanse geestelijke en wis- en sterrenkundige / 80
Rheita, Antonius Maria Schyrlaeus de, 1597 - 1660, Duitse geestelijke en sterrenkundige / 63, 75, 78, 79, 80, 85
Ruland, Martin, 1532 - 1602, Duitse arts / 72
Salomon, oud-testamentische koning / 72
Scheiner, Christoph, 1575 - 1650, Duitse natuur- en sterrenkundige / 63, 77, 78
Siri, Vittorio, 1608 - 1685, Italiaanse geestelijke en schrijver / 79, 82
Sirtori, Girolamo, Italiaanse sterrenkundige en uitgever / 63, 75, 78, 81, 83, 84, 85
Specx, Jacques, 1585 - ?, gouverneur-generaal van Nederlands-Indië / 98
Torricelli, Evangelista, 1608 - 1647, Italiaanse wis- en natuurkundige / 78, 80
Vergilius, Publius Vergilius Maro, 70 - 19 v.Chr., Romeinse dichter / 73, noot 15 (74), noot 16 (74)
Vladislaus zie Ladislaus
Witelo, ca. 1220 - ca. 1275, Pools geestelijke en geleerde / 78