Archelaïs (Ἀρχελαΐς), stad in het zuidwesten van Cappodocië, tegenwoordig Aksaray. A. is door priester-koning Archelaüs van Comana Pontica (zoon van Archelaüs van Egypte) na 36 vC gesticht als vervanging voor het oude centrum Garsaura. Keizer Claudius verhief de stad tot Colonia Claudia Archelais. Sinds de 4e eeuw nC werd A. Koloneia of civitas Colonia genoemd. Op de Peutinger kaart (foto rechts: midden rechts) wordt A. niet genoemd, maar wel aangegeven (2 huisjes).