Voorburg
Voorburg, plaats direct ten oosten van Den Haag.
Al in de 17e eeuw vermoedde men dat met het onder
V. gelegen landgoed Arentsburg de in antieke
bronnen genoemde stad Forum Hadriani kon worden
geïdentificeerd; zekerheid daaromtrent kon pas
in de jaren '60 van deze eeuw verkregen worden.
De vondst van veel inheems aardewerk uit de le
eeuw nC kan erop wijzen dat hier oorspronkelijk
een inheemse nederzetting van de Cananefaten
lag. Keizer Hadrianus
verleende de plaats bij
gelegenheid van een bezoek ca. 120 marktrecht en de
naam Forum Hadriani. Sindsdien, zo al niet eerder,
was zij het bestuurscentrum van de civitas Cananefatum.
In het midden van de 2e eeuw werd het stadje
tot municipium
verheven (Municipium Aelium of
Aurelium - Cananefatum), tegen het einde van
de 2e eeuw werd het omgeven met een muur, behalve
aan de zuidzijde, waar het door de huidige Vliet,
vermoedelijk de romeinse Fossa
Corbulonis, beschermd
werd. Ca. 270 nC ging Forum Hadriani ten
onder, samen met de ineenstorting van het hollandse
deel van de germaanse limes.
De eerste systematische opgravingen werden in V. verricht in 1827 en 1828 door C. Reuvens, waarbij diverse resten van gebouwen, o.a. van een badhuis met wandschilderingen, aan het licht kwamen. Het onderzoek werd van 1909 tot 1913 voortgezet door Holwerda, die de romeinse resten in V. als die van een militair kamp interpreteerde, naar later gebleken is, ten onrechte; of in de nabijheid ooit een militair kamp heeft gelegen, is mogelijk, maar verre van zeker. (Rechts een zegelsteen met een krijger)
Forum Hadriani en het ca. 200 tot municipium verheven
Noviomagus zijn de oudste steden
van Nederland.
Lit. J. Holwerda, Arentsburg, een Romeinsch militair vlootstation
bij V. (Leiden 1923). J. Bogaers, Forum Hadriani (Bonner
Jahrbücher 164, 1964, 43-52). Id.,Voorburg-Arentsburg: Forum Hadriani
(Oudheidkundige Mededelingen uit het Rijksmuseum van Oudheden
te Leiden 52, 1971, 128-138). Id., Civitates und Civit
orte in der nördlichen Germania Inferior (Bonner Jahrbücher 13:1
1972, 310-332). [Nuchelmans]