Pausanias

Pausanias (Παυσανίας) de Periëgeet (Περιηγητής, 'Rondleider'), griekse geograaf, historicus en archeoloog uit de tweede helft van de 2e eeuw nC, vermoedelijk afkomstig uit Klein-Azië (Lydië?). Van P. is een Περιήγησις τῆς Ἑλλάδος (Rondleiding door Griekenland) bewaard gebleven, in tien boeken, die achtereenvolgens behandelen Attica (1), Corinthe en de Argolis (2), Laconië (3), Messenië (4), Elis (5 en 6), Achaia (7), Arcadië (8), Boeotië (9) en Phocis (10). Het werk is wel de 'antieke Baedeker' genoemd; volgens de auteur zelf is het echter een leesboek. Hij beschrijft, op grond van eigen waarnemingen tijdens zijn reizen, en gebruik makend van oudere bronnen, landstreken, steden en monumenten met uitvoerige opmerkingen en digressies over godsdienst, cultusgebruiken, mythologie, literatuurgeschiedenis en volkskunde. Vooral aan de kunstwerken besteedt P. veel aandacht, zodat hij met name voor de kunsthistorici van de oudheid een uiterst kostbare informatiebron vormt: bewaarde werken kunnen aan de hand van zijn werk geidentificeerd, verloren gegane (bv. de kist van Cypselus; 5, 17-19) gereconstrueerd worden. Zijn betrouwbaarheid is groter dan men vroeger wel dacht; dit blijkt met name wanneer zijn gegevens met de resultaten van opgravingen geconfronteerd kunnen worden. Typisch voor de oudheidkundige belangstelling van zijn tijd is dat werken van vóór 150 vC nauwelijks ter sprake komen.

Pausanias' taal streeft naar attische zuiverheid. In zijn stijl poogt hij Herodotus na te bootsen, maar hierin slaagt hij slechts zelden; zijn overdreven streven naar afwisseling en zijn liefde voor archaïsmen leiden slechts tot gekunsteldheid.


Lit. Uitgaven: Editio princeps van Musurus (Venetië 1516). F. Spiro, Pausaniae Graeciae descriptio 1-3 (Leipzig 1903 1959). M. Rocha-Pereira, Pausaniae Graeciae descriptio (Leipzig 1973vv; één deel, boeken 1-4, verschenen). Met duitse commentaar: H. Hitz/H. Blümner, Pausaniae Graeciae descriptio 1-6 (Leipzig/Berlin 1896-1910). Met engelse vertaling en commentaar: J. G. Frazer, Pausanias' Description of Greece 1-6 (London 1898, New York 1913). Met engelse vertaling: W. H. Jones/H. A. Ormerod/R. E. Wycherley. P., Description of Greece 1-5 (Loeb Class. Libr London 1918-1935). Duitse vertaling met aantekeningen (gedeeltelijk): E. Meyer, P., Beschreibung von Griechenland² (Zürich 1967). Met nieuwgriekse vertaling en commentaar: N. Papachatzi, Pausaniou Hellados Periegesis 1-5 (Athene 1963-1975). Met franse vertaling: J. Taillardat/J. Pouilloux/G. Roux, P., Description de la Grèce (Paris 1969vv; één deel, boeken 1 en 2, verschenen). - O. Regenbogen (PRE Suppl. 8, 1956, 1008-1097). GGL 2, 755-761. - K. Robert, P. als Schriftsteller (Berlin 1909). A. Trendelenburg, P. in Olympia (ib. 1914). G. Roux, P. en Corinthie (Paris 1958; tekst, franse vertaling en commentaar van 2, 1-15). [Nuchelmans]


Lijst van Auteurs