Alexander

Alexander (Ἀλέξανδρος), griekse eigennaam gedragen door vele belangrijke personen in de grieks-romeinse wereld.

(1) Alexander van Troje, andere naam voor de trojaanse prins Paris, zoon van koning Priamus.


(2) Alexander van Pherae, van 369 tot 358 alleenheerser van Pherae in Thessalië, neef en opvolger van Iason. Zijn terreur en wrede willekeur dwongen de Aleuaden van Larissa, die hem weigerden te erkennen als ταγός, de hulp van koning Alexander II van Macedonië in te roepen, maar na diens dood behandelde Alexander zijn onderdanen weer even wreed als voorheen. Toen deden de Thessaliërs een beroep op de Thebanen, die Pelopidas te hulp zonden maar deze werd verraderlijk gevangen genomen (368) en de Thebanen moesten Epaminondas zenden om Pelopidas' vrijlating te bewerken (367). In 364 werd Alexander bij Cynoscephalae door de Thebanen verslagen: hij moest zijn macht tot de tetrarchie Pherae beperken en zich aansluiten bij de boeotische bond. Hij werd vermoord door zijn zwager op aandringen van zijn echtgenote Thebe.


Lit. J. Kaerst (PRE 1, 1408v). - Diodorus, boek 17; Plutarchus, Pelopidas 26-35. - H. D. Westlake, Thessaly in the Fourth Century B.C. (London 1935) hoofdstuk 7.


(3) Alexander I van Epirus, 342-331/330 koning van Epirus. Hij was een broer van Olympias, de moeder van Alexander de Grote, en dus een zwager van Philippus II van Macedonië, wiens dochter Cleopatra hij huwde en die bij de bruiloft in Aegae vermoord werd (zomer 336). Alexander had ook zijn troon aan Philippus te danken. Als vorst der Molossiërs wist hij geheel Epirus onder zijn oppergezag in een bond te verenigen. In 333 door de stad Tarente te hulp geroepen, onderwierp hij een groot deel van Zuid-Italië, waarmee Tarente in oorlog was, en sloot een verbond met Rome, maar spoedig daarna werd hij bij Pandosia door een uit Tarente verbannen Lucaniër gedood.


Lit. J. Kaerst (PRE 1, 1409v). - P. R. Franke, Alt-Epirus und das Königtum der Molosser (Diss. Eriangen 1955).


(4) Alexander II van Epirus, koning van Epirus van 272 tot ca. 240 vC. Tijdens de chremonideïsche oorlog (Chremonides) viel hij Macedonië binnen, maar werd door de generaals van Antigonus Gonatas verdreven en onttroond (263). Met behulp van de Aetoliërs wist hij echter zijn troon te heroveren en vervolgens Acarnanië te bezetten, dat tussen Epirus en Aetolië werd verdeeld (255). Alexander was een zoon van koning Pyrrhus en Lanassa, de dochter van de Syracusaan Agathocles.


Lit. J. Kaerst (PRE 1, 1410v). - W. Fellmann, Antigonos Gonatas, König der Makedonen, und die griechischen Staaten (Diss. Würzburg 1930).


(5) Alexander I van Macedonië, zoon van Amyntas I, koning van Macedonië van ca. 495 tot 454 vC. Tijdens de perzische oorlogen onderwierp hij zich in naam aan Perzië, maar wist bij verschillende gelegenheden zonder argwaan te wekken de Grieken te helpen. Als beloning voor zijn diensten werd hij toegelaten tot de olympische spelen en daardoor als Griek erkend. Hij was de eerste macedonische koning die zich met griekse aangelegenheden inliet; zijn hof trachtte hij te vergrieksen door o.a. griekse dichters (Pindarus, Bacchylides, Simonides) gastvrijheid te verlenen. Hieraan ontleende hij de bijnaam 'Griekenvriend' (Φιλέλλην). Het macedonische rijk breidde Alexander uit tot aan de Strymon, waarbij in Thracië belangrijke zilvermijnen bezet werden; hij liet de eerste macedonische munten slaan.


Lit. F. Geyer, Makedonien bis zur Thronbesteigung Philipps II (Historische Zeitschrift, Beiheft 19, München/Berlin 1930).


(6) Alexander II van Macedonië, zoon van Amyntas III, regeerde over Macedonië van 370 tot 369/368. Door de Aleuaden van Thessalië te hulp geroepen tegen Alexander van Pherae, bezette hij Larissa en Crannon, maar werd spoedig door een opstand in zijn eigen land gedwongen zich terug te trekken. Pelopidas van Thebe werd uitgenodigd om te bemiddelen in de strijd tussen Alexander en de kroonpretendent Ptolemaeus van Alorus en sloot een verbond met Alexander Deze werd echter kort daarop door Ptolemaeus vermoord. Door Alexander werden volgens sommigen de beroemde macedonische zware infanterie-bataljons der πεζέταιροι in het leven geroepen.


(7) Alexander III van Macedonië is de officiële naam van Alexander de Grote.


(8) Alexander IV van Macedonië, in 323 geboren als postume zoon van Alexander de Grote en Roxane, werd door de macedonische krijgsvergadering in Babylon tot koning uitgeroepen samen met zijn oom Philippus (III) Arrhidaeus, de zoon van Philippus II en Philinna van Larissa. Als regent traden achtereenvolgens op Perdiccas, Antipater en Polyperchon. In de verwikkelingen van de Diadochen-strijd vluchtte Roxane in 318 met Alexander naar Olympias in Epirus. Deze nam moeder en zoon in 316 mee naar Macedonië, maar werd nog hetzelfde jaar vermoord. Sindsdien was Alexander de gevangene van Cassander, die hem en Roxane in 310/ 309 om het leven liet brengen.


(9) Alexander V van Macedonië, derde zoon van Cassander. Toen Cassanders oudste zoon Philippus IV in 297 vC na een regering van slechts enkele maanden stierf, werd hij opgevolgd door zijn jongere broers Antipater en Alexander, aanvankelijk onder regentschap van hun moeder Thessalonice. Later heersten ze ieder over een deel van Macedonië. Toen ze onenigheid kregen, intervenieerden Pyrrhus van Epirus en Demetrius Poliorcetes. Deze laatste liet Alexander in 294 ombrengen en zichzelf tot koning van Macedonië uitroepen. Alexander was gehuwd met Lysandra, een dochter van Ptolemaeus I Soter.


munt(10) Alexander Balas, koning van Syrië van 150 tot 145 vC. Uit eenvoudige ouders te Smyrna geboren, werd hij op grond van zijn gelijkenis met Antiochus IV Epiphanes (175-164/163) door koning Attalus II van Pergamum als kroonpretendent naar voren geschoven tegen Demetrius I Soter (162-150), de tweede zoon van Antiochus IV. Van de romeinse senaat kreeg Alexander vrijheid van handelen en met behulp van Ptolemaeus VI Philometor van Egypte en de makkabeeër Jonathan, die door Alexander werd aangesteld als gouverneur van Judaea en hogepriester (1M 10,111,7), bouwde hij een sterke macht op, versloeg Demetrius en voigde hem op. Zijn heerschappij werd gekenmerkt door ondeskundigheid en wreedheid, zodat het Demetrius Nicator, de oudste zoon van Demetrius Soter, niet moeilijk viel de gunst van het volk en van Ptolemaeus VI te winnen en Alexander bij Antiochië te verslaan (146). Kort daarna werd Alexander door de Nabateeën vermoord. Alexander was gehuwd met een dochter van Ptolemaeus VI, Cleopatra Thea, die hem een zoon schonk, Antiochus VI Epiphanes Dionysus. Men neemt algemeen aan, dat Alexander Balas voorgesteld wordt - met de attributen van de god Hermes - door een uit Pompeji afkomstig bronzen beeldje in het Museo Nazionale te Napels, een kopie die teruggaat op een origineel van ca. 150 vC.



Lit. U. Wilcken (PRE 1, 1437v). - H. Volkmann, Demetrius I. und Alexander Balas (Klio 19, 1925, 373-412).


Lijst van Namen