Deus ex machina
Deus ex machina heet in de literatuurwetenschap de
god die op het einde van sommige treurspelen verschijnt
wanneer de auteur het dramatisch conflict
niet meer op menselijk niveau kan ontwarren en een
god of heros laat optreden om de gecompliceerde
situatie in de aan de sage beantwoordende richting
te sturen. De god werd met een soort kraan (μηχανή,
machina) op het toneel neergelaten.
In de oudheid heeft vooral
Euripides van de d.
gebruik gemaakt om een oplossing van zijn dikwijls
ingewikkelde intriges te forceren. In de toneelspelen
van de rederijkers, maar ook bij Vondel, Molière en
Shakespeare komt de d. nog voor.
Lit. A. Spira, Untersuchungen zum Deus ex machina bei
Sophokles und Euripides (Mainz 1960). [Nuchelmans]