Septuagint

Septuagint of Septuaginta (afkorting van interpretatio septuaginta virorum, vertaling van de 70 mannen), algemene aanduiding van de griekse vertaling van het Oude Testament (OT) die tussen 250 en 100 vC tot stand is gekomen. De naam is ontleend aan een in de brief van Aristeas overgeleverde legende, volgens welke 72 geleerden uit Jeruzalem in 72 dagen in Alexandrië het OT in het grieks vertaald zouden hebben. Volgens Philo (Leven van Mozes 2,5-7) zouden de geleerden in afzondering gewerkt, maar toch een woord voor woord identieke vertaling geleverd hebben. Dit verhaal heeft een historische kern. De opdracht tot de vertaling werd gegeven door een Ptolemaeus (II?) op de troon van Egypte die de godsdienst van zijn joodse onderdanen nader wilde leren kennen. De vertaling is echter niet plotseling als uit één stuk tot stand gekomen; er zijn proeven van vertaling van verschillende fragmenten aan voorafgegaan. De brief van Aristeas kan beschouwd worden als propaganda voor één bepaalde vertaling; de eenstemmigheid van de 72 moest pleiten voor een meer dan menselijk werk. De vertaling van de onderdelen verschilt in waarde, er is in het algemeen ook geen sprake van een woordelijke vertaling maar van een aanpassing aan de normen die de griekse cultuur in literair opzicht aanlegde en ook aan de gevoeligheden van de griekse lezer. Soms heeft een duidelijke bewerking in hellenistische geest plaats gehad, die vooral in de wijsheidsliteratuur, zoals het boek der Spreuken, herkenbaar is.

Aanvankelijk had de S. bij de joden in de diaspora een groot gezag, maar langzamerhand, vooral na de verwoesting van Jeruzalem, namen zij afstand van de vertaling. Dat zij overgeleverd werd, is vooral te danken geweest aan de christelijke gemeente, die voor de zending van haar boodschap gebruik maakte van een Heilige Schrift die alom in de landen rondom de Middellandse Zee toegankelijk was.

Kenmerkend voor de S. was vooral de openheid voor literatuur die niet in het hebreeuws of aramees is overgeleverd en die als deuterocanonieke boeken (Bijbel IIB) in de canon werd opgenomen en via de Vulgaat mede normatief werd voor de vorming van het kerkelijk dogma.

De S. is bewaard gebleven in ca. 1550 handschritten, waaronder vele kleine fragmenten. De voornaamste codices zijn de Vaticanus (4e eeuw), de Sinaiticus (4e eeuw) en de Alexandrinus (5e eeuw). Fragmentarisch, maar bijzonder belangrijk zijn enkele papyri (2e, 3e en 4e eeuw) uit de collectie van Chester Beatty te Dublin.


Lit. Uitgaven: H. B. Swete, The OT in Greek (Cambridge 1887-1894, 1925-1930). A, Rahlfs, Septuaginta id est Vetus Testamentum Graece iuxta LXX interpretes (Stuttgart 1935, 1962). Een grote kritische uitgave in 16 delen verschijnt in opdracht van het in 1908 opgerichte S.Unternehmen te Göttingen: S. Vetus Testamentum Graecum, auctoritate Societatis Litterarum Gottingensis editum (Göttingen 1931vv; in 1980 17 handen verschenen). Concordantie: E. Hatch/H. A. Redpath, A Concordance of the S. and the other Greek Versions of the OT 1-2 + Supplement (Oxford 1888-1906 = Graz 1954).

Studies: A. Rahlfs, S.-Studien 1-2 (Göttingen 1904-1911, ²1965). Mitteilungen des S.-Unternehmens der Akad. Wiss. in Göttingen 1-14 (Berlin 1910-1926, Göttingen 1958-1979). A. Rahlfs, Verzeichnis der griechischen Handschriften des Alten Testaments (Berlin 1914). I. L. Seeligmann, Problemen en perspectieven in het moderne S.-onderzoek (JbEOL 7, 1939-1942, 359-390, 763-766). Id., The S. Version of Isaiah (Leiden 1948). H. B. Swete/ R. R. Ottley, Au Introduction to the OT in Greek, with an appendix containing the Letter of Aristeas (New York 1968). S. Jellicoe, The S. and Modern Study (London 1968). Id., Studies in the S. Origins, recensions and interpretations (New York 1974). [Beek]


Afkortingen Register