Chariten

Chariten (Χάριτες), door de Romeinen Gratiae genoemd, grieks-romeinse godinnen van de bevalligheid. De C. golden vrij algemeen als dochters van Zeus en Oceanus' dochter Eurynome. Zij waren vermoedelijk in oorsprong vegetatiegodinnen, gaven schoonheid aan de natuur en het handwerk en brachten vreugde onder dr mensen. Zij begeleidden of bedienden vaak belangrijke godinnen of goden, zoals Aphrodite, Apollo en Hermes. De eredienst van de C., meestal drie in getal, was in Griekenlang zeer verbreid. Er worden verschillende namen vermeld. De oudste trias is die van Euphrosyne (Vrolijkheid), Aglaia (Glans) en Thalia (Bloei); in Athene en Sparta werden er maar twee vereerd. Met de muzen vormden de C. een koor, dat o.a. op de bruiloft van Peleus en Thetis zong. Daar zij ook het handwerk schoonheid verleenden, maakten zij het bruidskleed voor Harmonia en was Charis of Thalia gehuwd met de god van het handwerk, Hephaestus.

De C. vormden een aantrekkelijk thema voor de beeldende kunsten. Archaïsche reliëfs met drie C. in lang gewaad bevinden zich o.a. in de Münchener Antikensammlung (van Parus), in het Louvre (van Thasus) en het Acropolis-museum te Athene. In de 3e eeuw vC ontstond de traditionele groep van de drie naakte C. die de handen op elkaars schouders houden en van wie de middelste in tegenovergestelde richting van de beide andere gekeerd staat. Van dit type zijn tientallen exemplaren uit de hellenistische en romeinse tijd bewaard (een van de mooiste in het museum van Cyrene), ook op mozaïeken, muurschilderingen, munten enz. Renaissance en classicisme namen het thema weer op en lieten zich daarbij duidelijk door de oudheid inspireren: het beroemde schilderij 'Lente' van Botticelli, schilderijen van Rubens in Glasgow, Wenen, Florence en Madrid, beeldengroep van Canova (ca. 1811: Leningrad), reliëf van Thorwaldsen (1821: Kopenhagen).

Lit. Escher (PRE 3, 2150-2167). A. Furtwängler (Roscher 1, 879vv). P. Orlandini (EAA 2, 349-352). [Suys-Reitsma/Nuchelmans]

Fresco van de 3 Chariten uit Pompeji (Nat.Museum Napels)