Deïanira

Heracles helpt Deianira die door Nessus wordt belaagd

Deïanira (Δηιάνειρα), legendarische dochter van Oeneus, de koning van Calydon, en Althaea. D. werd als vrouw begeerd zowel door de riviergod Acheloüs als door Heracles, die in de onderwereld van Deïanira's broer Meleager de opdracht had gekregen om D. te trouwen. In de strijd die om haar ontstond nam de riviergod drie verschillende gestalten aan, maar toen hij Heracles als stier tegemoet trad, wist deze hem te verslaan door een van zijn horens af te breken.

Heracles voerde D., die hem een zoon Hyllus schonk, naar Trachis. Toen hij een gezwollen rivier moest oversteken, verzocht hij de Centaur Nessus D. op zijn rug naar de overkant te brengen. Daar de Centaur de jonge vrouw lastig viel, trof Heracles hem toen hij aan land ging met een van zijn vergiftigde pijlen. Stervend raadde Nessus D. aan iets van zijn bloed te bewaren, dat, naar hij deed voorkomen, de toverkracht bezat, haar de liefde van Heracles terug te geven. D. gebruikte dit bloed toen Heracles van een expeditie tegen Eurytus, de koning van Oechalia, terugkeerde met diens dochter Iole. Ze zond Heracles een met het bloed ingesmeerde mantel; dit 'Nessus'-kleed doodde echter Heracles in plaats van hem naar D. terug te brengen. Uit verbijstering over haar daad pleegde D. zelfmoord. Op antieke ceramiek (o.a. op hydriae uit Caere) wordt D. dikwijls afgebeeld op het ogenblik dat Heracles haar redt uit de handen van Nessus; dezelfde scène komt ook op muurschilderingen te Pompeji voor.

Lit. J. Escher (PRE 4, 2378-2382). M. Santangelo (EAA 3, 18-20). Sophocles, Trachiniae. Ovidius, Metamorfosen 9, 1-210. Seneca, Hercules Oetaeus. [Suys-Reitsma]