Paris

Paris (Πάρις), dikwijls ook Alexander (Ἀλέξανδρος) genoemd, legendarische trojaanse prins, zoon van Priamus en Hecabe. Ten gevolge van een onheilspellende droom liet zijn moeder hem op de berg Ida te vondeling leggen; hij werd echter door herders gevonden en in hun midden grootgebracht.

Toen hij op zekere dag op de Ida zijn schapen hoedde, ontving hij van Zeus via Hermes de opdracht om uit te maken aan wie van de godinnen Hera, Pallas Athene en Aphrodite de van Eris afkomstige gouden appel 'voor de mooiste vrouw' toekwam. P. koos voor Aphrodite, omdat deze hem het huwelijk met Helena in het vooruitzicht had gesteld (door de neoplatonici werd deze keuze naderhand allegorisch verklaard: P. zou de ziel zijn, die van alle vitale krachten alleen voor de schoonheid oog heeft en daardoor onsterfelijk wordt).

Paris treft met de hulp van Apollo Achilles in zijn hiel

Korte tijd later kwam P. naar Troje, waar hij, dank zij opvallende overwinningen bij wedstrijden, door Priamus werd herkend en weer als zoon werd aangenomen. Ofschoon gehuwd met Oenone, begaf hij zich vervolgens ondanks waarschuwingen van Helenus en Cassandra op weg naar Sparta, waar hij door koning Menelaüs, de echtgenoot van Helena, gastvrij werd ontvangen. Na enige tijd moest Menelaüs echter op reis; P. had nu de handen vrij en wist door geschenken en de hulp van Aphrodite Helena ertoe te bewegen met hem mee naar Troje te gaan, hetgeen de rechtstreekse aanleiding werd tot de trojaanse oorlog. P. behoort hierin niet tot de voornaamste helden; door zijn broer Hector wordt hij meer dan eens om zijn lafheid uitgescholden. In de tweekamp met Menelaüs (Ilias 3) gedroeg hij zich ook niet moedig en moest hij door Aphrodite worden gered. Anderzijds had hij een zekere faam als boogschutter; hij verwondde Diomedes, Machaon en Eurypylus en doodde met behulp van Apollo Achilles door een pijl in diens verwondbare hiel te schieten. Zelf werd P. door Philoctetes gedood.

In de sage van P. zijn veel sprookjesmotieven verwerkt.

P. wordt meestal afgebeeld als een knappe jongeman met een phrygische muts op het hoofd. Vanaf het midden der 7e eeuw vC is vooral het P.-oordeel een geiiefd thema der vazenschilders; tot de oudste voorstellingen daarvan behoren die op de bekende Chigi-kan (ca. 630) in het museum van de Villa Giulia in Rome, en die op een ionische amfoor te München (ca. 525 vC); ook de schilders van de renaissance en later hebben het P.-oordeel ontelbare malen vereeuwigd (bv. Lucas Cranach, Rubens, Watteau, David, Renoir, Gauguin). Voorts werd in de klassieke tijd de schaking van Helena herhaaldelijk uitgebeeld (Helena) en in de hellenistische periode ook Paris' ongelukkig verlopen liefde voor Oenone, die hij voor Helena in de steek liet en die hem later, toen hij door Philoctetes gewond was, haar geneesmiddelen weigerde.

Lit. J. Türk (Roscher 3, 1580-1638). E. Wüst (PRE 18, 2 (4), 1484-1536). E. Paribeni (EAA 5, 949-953).