Astarte

(I) Astarte, verwant aan Anath, Asjera en Istar, oorspronkelijk een mannelijke astrale godheid (Astar) is een manifestatie van de westsemitische vrouwelijke vruchtbaarheidsgodheid die in het kanaänitische pantheon als vrouw of zuster van de hoofdgod EI optreedt. Aldaar heeft zij Baälath, de gemalin van Baäl, verdrongen. Bij de voorstellingen van deze godin (miniatuurbeeldjes, gebruikt als amuletten) treden de geslachtskenmerken op de voorgrond. Haar cultus had eveneens een sexuele achtergrond. Tegen de daarmee gepaard gaande tempelprostitutie koos Israël scherp stelling (Dt 23, 17v). In vele steden was A. (hebreeuws 'aštart, gespeld als 'aštōret, om de lezer aan bōšet = schande te laten denken) de stadsgodin, zoals in Askelon, Gath (1Sm 31,10) en Sidon (1Kg 11,33). Uit deze laatste stad heeft Salomo de vruchtbaarheidscultus in Jeruzalem geimporteerd (1Kg 11,5). Het astrale. aspect van A. vindt men in OTische teksten bij Jeremia, waar sprake is van de 'koningin des hemels' (Jr 7,17vv; 44,17vv).


Lit. F. Nötscher/Th. Klauser (RAC 6, 806-810). G. W. Ahlström, Aspects of syncretism in Israelite Religion (Lund 1963) 53-56. [Beek]


(II) De phenicische godin Astarte werd onder de 18e dynastie ook in Egypte bekend. Zij wordt vermeld op een bas-reliëf, in de steengroeven van Tura, uit de tijd van Amenhotep II. Papyrusfragmenten uit de tijd van Horemheb bevatten een legende, waarschijnlijk verwant met een gedicht uit Ugarit, waarin A., 'dochter van Ptah', optreedt tegenover Jam, god van de zee, en door hem te huwelijk wordt gevraagd (ANET 17v en 131; vgl. Th. H. Gaster, BiOr 9, 1952, 82-85). Zij bezat ook een tempel in de Deltaresidentie van Ramses II. Als godin van de oorlog was zij samen met Anath, de meesteresse van paarden en strijdwagens, en beschermde zij de koning in het gevecht. Daarom werd zij met Seth verbonden en met Sechrnet vereenzelvigd. Als godin van de liefde werd zij met Hathor en, langs deze, met Isis gelijkgesteld. De A.-tempel te Memphis, waarvan de priesters in het Zeno-archief vermeld worden, is. derhalve ongetwijfeld dezelfde als de tempel van 'de vreemde Aphrodite' waarover Herodotus 2,112 spreekt en als het Aphrodision der Serapeumpapyri.


Lit. RÄR 55-57. J. Leclant, Astarte à cheval d'après les représentations égyptiennes (Syr 37, 1960, 1-67). [Vergote]


Lijst van Goden