Quirinus
Quirinus, oudromeinse godheid waarvan naam, oorsprong en functie grotendeels onduidelijk zijn. Men vermoedt dat Q. oorspronkelijk een locale god was van de sabijnse bewoners van de naar hem genoemde Quirinalis-heuvel; toen dezen zich met de bewoners van de Palatijn, die Mars als krijgsgod vereerden, tot één gemeente aaneensloten, zou de godentrias Iuppiter-Mars-Quirinus ontstaan zijn, waarin Iuppiter als gemeenschappelijke beschermgod van beide groepen optrad (vgl. de drie flamines maiores) en die in de 6e eeuw vC door de capitolijnse trias Iuppiter-Iuno-Minerva vervangen werd. Deze hypothese kan de gelijkenis van Q. met Mars verklaren, van wie hij enkele trekken schijnt te hebben overgenomen; volgens Dumézil was Q. in oorsprong een agrarische godheid. In de laatrepublikeinse periode werd Q. vereenzelvigd met de vergoddelijkte Romulus, die als een zoon van Mars gold; vooral deze identificatie bemoeilijkt het onderzoek naar zijn oorspronkelijke wezen.
Q. had van oudsher een klein sacellum nabij de
porta Quirinalis (= porta Collina?), sinds 293 vC
een tempel op de Quirinalis. Deze werd in 206 vC
door de bliksem getroffen, brandde in 49 vC
gedeeltelijk af en werd in 16 vC door een nieuw groot
heiligdom vervangen. Met de zorg voor de eredienst
van Q. was de flamen Quirinalis belast, die werd
bijgestaan door de Salii Quirinales. Een Q.-feest,
Quirinalia genaamd,
werd gevierd op 17 februari,
maar er is verder niets over bekend.
Lit. G. Wissowa (Roscher 4, 10-18). C. Koch (PRE 24, 1306
1321). - G. Dumézil, Jupiter, Mars, Q. (Paris 1941). A.
Brelich, Q. Una divinità romana alla luce della comparazione
storica (Studi e Materiali di Storia delle Religioni 31, 1960,
63-119). G. Radke, Die Götter Altitaliens (Münster 1965) 268-272.
[Nuchelmans]