Johannes Smetius pater

Celsissimo et Illustrissimo Principi
Domino Domino
Frederico Guilielmo
Marchioni Brandeburgico, Electoratus Imperialis etc Ducatus Prussiae, Juliacensis, Clivensis, Montium etc Haeredi
Super Historia Clivensi,
Ipsius Celsitudini nuncupata

5         10         15         20         25         30

Magne juventutis Princeps, cui destinat uni     Post Patrem fasces Clivia laeta suos. Illa armis opibusque potens, atque ubere gleba     Dives, et omnigeno flore superba virûm, Unam quam Rhenus pleno Pater irrigat alveô,     Non alibi placidus non tumidusvè magis. Hoc tantum infelix Regio, primordia gentis,     Historiae ignoret quod rudis ipsa, suae: Quodque diu trepidet turbantibus undique bellis,     Dum Mars vicino fervidus orbe furit. Te Duce nunc alius rerum promittitur ordo,     Et novus Historiae te Duce surgit honos. Quae praelustre tuum jam praefert pagina nomen,     Non dubias infert in loca coeca faces, Non vetus hic canitur vulgati fabula cygni,     Quam nimium simplex plebs celebravit avem. Altius et prima currunt ab origine fasti,     Et discit cunas patria terra suas. Hic Celtam, Cimbrumque vides celebremque Sicambrum,     Gugernumque senem, qui tua rura colit. Quáque arat hîc aut bella movet Germana juventus,     Romulidumve manus, utraque ripa tua est. Quaeque olim hostili certabant utraque ferro,     Nunc socias tendunt ad tua jussa manus. Nil interruptâ serie, longo ordine, rerum,     In proavis dominos, hîc, Frederice, legis. Quaeque illi praeclara togâ, praeclara sagoque,     Seu gessere domi, sive decora foris. Et quae multa prius tenebris damnata jacebant,     Nunc priscum repetunt hîc renovata decus. Mox optata diu Patriae Pax optima rerum,     Te Duce quando redit, bis Fredericus eris.

J. Smith Pastor Ecclesiae
Neomagensis

Over de aan haar Vorst aangekondigde Geschiedenis van Kleef

5         10         15         20         25         30

Grote Leider van de jeugd, slechts voor u, als zoon van wie u voortbracht, bestemt de stad Kleef verheugd de heerschappij en de opperste macht. Zij, sterk door wapens en geld, en vol overvloed en goed toegerust door weide, akker en veld, en door haar fleur van kerels zelfbewust, krijgt water van Vader Rijn: de gang van die volle, brede rivier is nergens zo kalm en fijn, nergens meer ingetogen gelijk hier. Triest is dit Land slechts hierin: omdat het steeds maar aan het raden is naar zijn allereerst begin, onbekend met d'eigen geschiedenis. En omdat het beeft en rilt door chaos, oorlog overal, geweld, zolang Mars, razend en wild, door alle gebieden in de buurt snelt. Maar nu, met u als Leider, begint een nieuwe orde te gloren. en nu, met u als Leider, laat de historie zich eervol horen. Dit papier en dit gedicht tonen uw beroemde naam met woorden en schijnen een helder licht op donkere en duistere oorden; hier niet de oude mythe over de algemeen bekende zwaan die door de niet-elite met haar verering is blijven bestaan. Over het eerste begin, een ver verleden, spreken de boeken, het vaderland leert erin zijn oorspronkelijke wieg te zoeken. Hier ziet u Cimber en Kelt en de veelgeroemde Sicambriër en de werker op uw veld, de oude en rijpe Cugerniër. Waar zij met hun ploeg komen of waar er oorlog is door de Germaan of door het volk van Rome: beide oevers zijn deel van uw bestaan. Beide groepen, elk apart, vochten onderling in het verleden, nu, met liefde in het hart, op uw bevel, kiest men voor de vrede. De geschiedreeks is constant, gebroken op geen enkele manier, en de Heren van het Land leest u, Frederik, in uw stamboom hier. Zij hebben daden verricht, eervolle, als burger en als soldaat, verder weg, buiten het zicht, evenals hier thuis, in de eigen staat. Veel daden uit vroeger tijd, lagen in diepe duisternis verdoemd; ze eisen zonder respijt hun eer terug, door ouderdom beroemd. De beste Vrede komt vlug (Vaderlands verlangen ernaar is oud) met u als Leider terug: tweemaal wordt u als Frederik beschouwd.

Johan Smith, predikant te Nijmegen

Het gedicht is een lofrede op Kleef en tegelijkertijd een lofrede op Frederik Willem van Brandenburg, de grote Keurvorst. Frederik Willem (* 1620) verbleef tussen 1634 en 1638 in de Nederlanden: hier was hij veilig voor de oorlogen in zijn vaderland.

Smetius schildert in een paar regels (3-6) een trotse stad die gebukt gaat onder haar onbekende verleden (7-8) en onder de oorlog (9-10). Frederik maakt een einde aan de oorlog en hij is de kroon op de geschiedenis (11-12).
    In 13-23 passeren de oude Germanen en ook de Romeinen de revue - de sage van de Zwaanridder wordt als volks en niet interessant terzijde geschoven - en Frederik treedt op als brenger van vrede en als nazaat van de vroegere heersers (24-30).
    De lovende woorden tot Frederik in de eerste twee verzen worden herhaald in de laatste twee. Frederik wordt hier aangesproken als Frederik de nieuwe vorst maar ook, op een tweede niveau (bis; 32), als Vredestichter: Smetius speelt hier een spel met de naam Friedrich, Frederik, Fredericus, en het woord Friede, Vrede, Pax.
    Opvallend genoeg kan deze tweede betekenis in Smetius' Latijnse gedicht alleen begrepen worden door de lezer die het (Neder-)Duits machtig is!