De Tombe van Vergilius

Op het Romeinse grafmonument naast de ingang van de Crypta, iets hoger dan het antieke straatniveau , wijst de volkstraditie al sinds eeuwen het mausoleum van de bereoemde dichter aan. De identificatie was al bekend aan Petrarca, maar werd vervolgens object van geleerde twisten die ertoe leiden talrijke twijfels te formuleren omtrent het waarheidsgehalte van de antieke traditie. Vooral de opmerking van de grammaticus Donatus (Ve eeuw n. C.), commentator van de werken van Vergilius, volgens wie de dichter werd begraven bij de 2e mijlsteen van de Via Puteolana, heeft eraan doen denken dat zijn tombe zich moest bevinden op een plaats meer achteren gelegen, in het huidige gebied van Chiaia.

Inscriptie in de muur uit 1455, op de voorkant bij de huidige ingang van de Tombe. Men leest er: Siste viator pauca legito hic Vergilius tumulus est (<<Stop, reiziger, leest enkele woorden: dit is het graf van Vergilius>>).

Napels, Parco della Tomba di Virgilio. Binnenste van de Tombe van Vergilius. De drievoet, een heilig voorwerp voor Apollo, zinspeelt op de herinnering aan Vergilius.

Napels, Parco della Tomba di Virgilio. Afsluiting van de Tombe van Vergilius vanaf de binnengalerij naar de toegang van het Aquaduct van Serino.
Op grond van de huidige kennis kan het mausoleum dus niet veilig aan Vergilius toegeschreven worden. Het is hoe dan ook zeker dat de tombe, door de bijzondere plaats waar hij oprijst, opgericht op een heuvel in de onmiddellijke nabijheid van de Crypta Neapolitana, moest behoren bij een persoon of een familie verbonden door opvallende burgerlijke of religieuze banden met de stad Napels.
De tombe, helemaal gemaakt in opus caementitium met een laag in reticulatum, heeft vierkant oppervlak en daarboven een cilindervormige bovenbouw. In het tongewelf van de grafkamer ziet men twee wolvebekken (kleine vensters) voor de binnenverlichting; de wanden laten tien nissen zien voor asurnen, in de oudheid weggeroofd, terwijl de bronzen drievoet die in het midden van het vertrek opvalt, in de moderne tijd is toegevoegd. Opmerkelijk is dat de huidige toegang tot de graf voorzien is van een later fundament (die misschien een 11e nis heeft vernietigd): de oorspronkelijke toegang, nu dichtgemetseld, is aan de andere kant te zien, aan de oude straat.