Gortyn
Gortyn (Γόρτυν, Γόρτυνς
of Γόρτυς), naast
Cnossus
de belangrijkste stad van het antieke
Kreta, gelegen
ca. 30 km ten zuidzuidwesten van Cnossus, 16 km
van de zuidkust, tussen de huidige dorpen Hagioi
Deka en Mitropolis. G., dat
reeds in Ilias en Odyssee genoemd wordt, werd
hoogstwaarschijnlijk ca. 1400 vC door Grieken van
de Peloponnesus gesticht; in de historische periode
was het een dorische stad, waarover echter vóór de
hellenistische tijd weinig bekend is. In de romeinse
tijd was G. hoofdstad van de provincie Creta et
Cyrenaica en beleefde zijn grootste bloei. Het
christendom drong er reeds in de 1e eeuw nC door;
Paulus'
vriend Titus wordt als eerste bisschop van
G. en van Kreta genoemd.
De overblijfselen van de antieke stad zijn aanzienlijk
maar dateren vooral uit de romeinse tijd. Italiaanse
en griekse opgravingen (sinds 1884) hebben op de
acropolis tempels ontdekt, waarvan de oorsprong
teruggaat tot de 7e eeuw vC, in de vlakte o.a. een
laat-minoïsche villa, een oude Apollo-tempel, een
heiligdom van Isis en Osiris, twee theaters, een
amfitheater, thermen, een circus, een odeon, het
praetorium, verschillende oud-christelijke bedehuizen
en voorts zeer veel kunst- en gebruiksvoorwerpen.
Beroemd is het stadsrecht van G., dat ons bekend is
door een in 1884 op het odeon gevonden inscriptie
uit het midden der 5e eeuw vC, een van de langste
bewaard gebleven griekse inscripties en de enige nog
bestaande codificatie van oud-grieks recht van enige
omvang. De inhoud, die zeker tot de 6e en 7e eeuw
teruggaat, behelst bepalingen uit het personen-, familie-,
erf- en vermogensrecht en getuigt van het
hoge niveau en de grote verfijning die het recht in
die tijd reeds bereikt had; opvallend is de status van
de slaven, aan wie eigen bezit was toegestaan en die
vrije vrouwen konden huwen.
Lit. L. Bürchner (PRE 7, 1665-1671). W. Johannowski (EAA 3, 987-993). - L. Pernier/L. Banti, Guida degli scavi Italiani in Creta (Rome 1947) 15-29. D. Levi, Gli scavi del 1954 sull' acropoli di Gortina (Ann. Scuola Arch. Atene 33-34, 1955-1956, 207-287, 297-302). - Beste uitgaven van het stadsrecht: J. Kohler/E. Ziebarth, Das Stadrecht von G. (Göttingen 1912). F. Halbherr/M. Guarducci, Inscriptiones Creticae 4, Tituli Gortynii (Rome 1950). R.F. Willets, The Law Code of G. (Berlin/New York 1967; met vertaling en commentaar). [Nuchelmans]