Sarmizeget(h)usa (Ζαρμιζεγέθουσα):
(1) een van de belangrijkste steden van de romeinse provincie Dacia, gelegen ruim 50 km ten zuidzuidwesten van de moderne stad Deva in het zuidwesten van Zevenburgen; thans weer S. geheten, vroeger Grădiste, hongaars Várhely. S. werd door keizer Traianus gesticht na de twee dacische oorlogen, vermoedelijk tussen 107 en 110, als romeinse kolonie.
De volledige naam luidde: Colonia
Ulpia Traiana Augusta Dacica S. Van 110 tot 117
was S., dat zich voorspoedig ontwikkelde, hoofdstad
van de ongedeelde provincie Dacia, in de 3e
eeuw residentie van de procurator van Dacia Apulensis
en zetel van het Concilium Daciarum trium,
de landdag van de in drieën gedeelde provincie;
toen ontving de stad de bijnaam Metropolis. Tussen
265 en 275 werd zij, evenals geheel de rest van
Dacië ten noorden van de Donau, door de Romeinen
verlaten.
Van het romeinse S., dat binnen de
muren een oppervlakte van 32,5 ha besloeg, zijn
nog talrijke resten zichtbaar of door opgravingen
(1924-1936, hervat in 1948) aan het licht gebracht,
o.a. van dienstgebouwen op het forum, tempels,
thermen en een amfitheater.
Lit. C. Daicoviciu (PRE Suppl. 14, 1974, 610-655). E. Chirila (EAA 7, 52-54). - L. en H. Daicoviciu, Ulpia Traiana (Boekarest 1962, ²1966; roemeens).
(2) Sarmizeget(h)usa, residentie van de dacische koningen
(Dacia) vóór de onderwerping aan het romeinse gezag.
Deze nederzetting, die zich uitstrekte over een dozijn
terrassen en omgeven was door een complex van
secundaire burchten, lag ca. 30 km ten oosten van het
romeinse Sarmizeget(h)usa. De in 1921 begonnen en na 1949
hervatte opgravingen hebben belangrijke gegevens
opgeleverd over de oude Daciërs en hun levenswijze.
Lit. C. Daicoviciu (PRE Suppl. 14, 1974, 599-610). - C. en H. Daicoviciu, S. (Boekarest 1963; roemeens). [Nuchelmans]