Side

kaartSide (Σίδη), op een schiereiland gelegen griekse havenstad in het oosten van de kleinaziatische landstreek Pamphylië, thans Eski Antaiya of Selimiye. Van de oudste geschiedenis der stad, waarvan de oorsprong in elk geval prehelleens is, is vrijwel niets bekend; in de 7e eeuw vC zouden er zich kolonisten uit het aeolische Cyme gevestigd hebben. Tot 188 vC (vrede van Apamea) maakte S., evenals de rest van Pamphylië, met een betrekkelijk grote autonomie deel uit van achtereenvolgens het lydische, het perzische, het Seleuciden- en het Ptolemaeënrijk. Van 188 tot in de 1e eeuw vC was het een vrije stad en kwam het tot grote welvaart. Een tweede bloeitijd brak aan toen het ca. 165 nC hoofdstad van de senatoriale provincie Lycia et Pamphylia geworden was. Vanaf de 6e eeuw raakte de stad steeds verder in verval, onder meer door de invallen van de Arabieren; in de middeleeuwen was er nog slechts een roversnest van over.



theaterTurkse opgravingen onder leiding van Mansel (1947-1966) hebben de antieke stad, waarvan de ca. 800 m lange muur aan de landzijde nog grotendeels overeind staat, grondig onderzocht; daarbij zijn resten van de hellenistisch-romeinse agora en van het monumentale theater (ca. 20.000 zitplaatsen; zie foto rechts), alsmede van tempels (o.a. tempel van Apollo, foto linksonder), straten, poorten, thermen, christeiijke basilica's en een bisschoppelijk paleis aan het licht gekomen.
tempel De belangrijkste sculptuurvondsten e.d. zijn ondergebracht in een museum, dat gevestigd is in een antiek thermengebouw. Tot in de hellenistische tijd werd in S. naast het grieks een inheemse niet-griekse taal gesproken, het sidetisch; daarvan getuigen behalve muntlegendes een tiental korte inscripties in alfabetisch schrift, waarvan de ontcijfering ondanks twee grieks-sidetische bilingues nog niet gelukt is.


Lit. Inscripties in A. M. Mansel/E. Bosch/J. Inan, Vorlaufiger Bericht über die Ausgrabungen in S. im Jahre 1947 (Ankara 1951); A. M. Mansel/G. E. Bean/J. Inan, Die Agora von S. (ib. 1957); G. E. Bean. The Inscriptions of S. (ib. 1965). A. M. Mansel (PRE Suppl. 10, 1965, 879-918). Id. (EAA 7, 279-282). - Id., Die Ruinen von S. (Berlin 1963). P. Knoblauch, Die Hafenlagen und die anschliessenden Seemauern vcn S. (Ankara 1977). - Over het sidetisch: G. Neumann, Zum Forschungsstand der sidetischen Inschriften (Kadmos 7, 1968, 27-44). C. Brixhe, L'alphabet épichorique de S. (ib. 8, 1969, 54-84). [Nuchelmans]


Kaart