Pamphylië

kaartPamphylië (Παμφυλία), landstreek op de zuidkust van Klein-Azië, die zich met een lengte van ca. 200 en een breedte van 30 tot 70 km uitstrekte langs de grote baai die thans Golf van Antalya heet. P. werd in het westen begrensd: door Lycië, in het noorden door Pisidië en Isaurië, in het oosten door Cilicië. De streek, thans wel Turkse Riviera genoemd, was ook in de oudheid bekend om haar mild klimaat en de rijkdom van de natuur. De voornaamste antieke steden, die vooral in de keizertijd zeer welvarend waren, lagen aan de kust of niet ver daarvandaan in het dal van een rivier: Aspendus aan de Eurymedon, Perge, Side, Attalia.

Reeds op het eind van het 2e millennium vC stichtten Achaeërs van de Peloponnesus enkele nederzettingen in P.; zo komt het dat het grieks van Pamphylië met het arcadisch en het cyprisch verwant is.

In de 7e eeuw werd het griekse element versterkt door kolonisten uit de Aeolis. Onder de lydische en vervolgens perzische heerschappij genoten de steden van P., dat nooit een politieke eenheid heeft gevormd, een betrekkelijk grote autonomie; enkele maakten na 469 vC enige tijd deel uit van de attisch-delische zeebond. Na de dood van Alexander de Grote (323 vC) waren ze nu eens in het bezit van de Seleuciden dan weer van de Ptolemaeën, vervolgens vanaf ca. 158 vC van Pergamum. Toen het pergameense rijk in 133 vC aan Rome vermaakt was, werd P. aanvankelijk een centrum van de zeeroverij, totdat de Romeinen ingrepen en het gebied bij de nieuwe provincie Cilicia voegden. In 36 vC lijfde Antonius P. in bij de romeinse vazalstaat later provincie Galatia, in 43 nC voegde keizer Claudius de streek met het aangrenzende Lycië bijeen tot de keizerlijke provincie Lycia et Pamphylia, die ca. 165 nC senatoriale provincie werd.


Lit. W. Ruge (PRE 18, 2 (3), 354-407). - H. Swoboda/J. Keil/ F. Knoll, Denkmäler aus Lykaonien, Pamphylien und Isaurien (Wien 1935). G. E. Bean, Inscriptions in the Antalya Museum (Belleten Turk Tarih Kurumu 22, 1958, 21-91). Id., Turkey's Southern Shore (London 1968) 21-116. C. Brixhe, Le dialecte grec de Pamphylie. Documents et grammaire (Paris 1977). [Nuchelmans]


Kaart