Pamphylië (Παμφυλία), landstreek op de zuidkust
van Klein-Azië, die zich met een lengte van ca. 200
en een breedte van 30 tot 70 km uitstrekte langs
de grote baai die thans Golf van Antalya heet. P.
werd in het westen begrensd: door Lycië, in het
noorden door Pisidië
en Isaurië, in het oosten door
Cilicië. De streek, thans wel
Turkse Riviera genoemd, was ook in de oudheid
bekend om haar mild klimaat en de rijkdom van
de natuur. De voornaamste antieke steden, die
vooral in de keizertijd zeer welvarend waren, lagen
aan de kust of niet ver daarvandaan in het dal van
een rivier: Aspendus aan de Eurymedon,
Perge,
Side,
Attalia.
Reeds op het eind van het 2e millennium vC stichtten Achaeërs van de Peloponnesus enkele nederzettingen in P.; zo komt het dat het grieks van Pamphylië met het arcadisch en het cyprisch verwant is.
In de 7e eeuw werd het griekse element versterkt
door kolonisten uit de
Aeolis. Onder de lydische
en vervolgens perzische heerschappij genoten de
steden van P., dat nooit een politieke eenheid heeft
gevormd, een betrekkelijk grote autonomie; enkele
maakten na 469 vC enige tijd deel uit van de
attisch-delische zeebond.
Na de dood van Alexander
de Grote (323 vC) waren ze nu eens in het bezit
van de Seleuciden
dan weer van de Ptolemaeën,
vervolgens vanaf ca. 158 vC van Pergamum. Toen
het pergameense rijk in 133 vC aan Rome vermaakt
was, werd P. aanvankelijk een centrum van de
zeeroverij, totdat de Romeinen ingrepen en het gebied
bij de nieuwe provincie Cilicia voegden. In 36 vC
lijfde Antonius
P. in bij de romeinse vazalstaat
later provincie Galatia, in 43 nC voegde keizer
Claudius
de streek met het aangrenzende Lycië
bijeen tot de keizerlijke provincie Lycia et
Pamphylia, die ca. 165 nC senatoriale provincie werd.
Lit. W. Ruge (PRE 18, 2 (3), 354-407). - H. Swoboda/J. Keil/ F. Knoll, Denkmäler aus Lykaonien, Pamphylien und Isaurien (Wien 1935). G. E. Bean, Inscriptions in the Antalya Museum (Belleten Turk Tarih Kurumu 22, 1958, 21-91). Id., Turkey's Southern Shore (London 1968) 21-116. C. Brixhe, Le dialecte grec de Pamphylie. Documents et grammaire (Paris 1977). [Nuchelmans]