Ianus
Ianus, oudromeinse beschermgod van de publieke poorten en doorgangen en in het algemeen van alle begin. Veel problemen met betrekking tot wezen en cultus van I. zijn nog onopgelost. Volgens de sage zou de god zich in aloude tijden op de Ianiculus ten westen van Rome hebben gevestigd, vandaar over Latium hebben geregeerd en aan de Latijnen de beschaving hebben gebracht.
Het bekendste heiligdom van I. was de z.g. I. Geminus,
een doorgang tussen het Forum Romanum en
het Argiletum, waarvan de beide poorten in
vredestijd gesloten werden, in oorlogstijd geopend
bleven; tussen de poorten stond een beeld van I.
Een andere tempel bevond zich sinds 260 vC op het
Forum Holitorium. Keizer Domitianus (81-96)
stichtte op het Forum Nervae
een I.-heiligdom in de
vorm van een tetrapylon, een poort met vier doorgangen,
aan elke zijde een, waaronder een I.-beeld
met vier gezichten stond: I. Quadrifrons. Een tetrapylon
uit de 3e of 4e eeuw nC op het Forum Boarium,
dat misschien eveneens aan I. was toegewijd,
staat nog overeind.
Of en, zo ja, waarom Ianuarius, de elfde maand van het oude romeinse jaar, naar I. genoemd is, blijft vooralsnog onduidelijk.
I. werd - als god van de poort die naar buiten en
naar binnen uitkijkt - afgebeeld met twee gezichten
(I. Bifrons), waarvan in de oudste tijd het ene
gebaard was, het andere niet; later hadden ze beide
een baard. De attributen van de god waren sleutel
en staf. De oudste afbeeldingen komen voor op
munten uit de 3e eeuw vC.
Lit. W. Roscher (Roscher 2, 15-55). W. Otto (PRE Suppl.
3, 1918, 1175-1191). - F. Börtzler, Janus und seine Deutung
(Bremen 1930). P. Grimal, Le dieu Janus et les origines de
Rome (Lettres d'Humanité 4, 1945, 15-121). L. A. MacKay,
Janus (University of California Publications in Classical
Philology 15, 1956, 4, 157-181). R. Schilling, Janus. Le dieu
introducteur. Le dieu des passages (Mélanges d'Archéologie
et d'Histoire de l'École Française de Rome 72, 1960, 89-131).
L. A. Holland, Janus and the Bridge (Rome 1961).
[Nuchelmans]