(I) Het OT bevat enkele gedichten,
waarin de beginletters van de opeenvolgende verzen,
versleden of strofen het hebreeuwse alfabet in de gewone
volgorde der 22 lettertekens vormen. Ieder volgend
vers begint met een volgende letter in Ps 25;
34; 145; Spr 31,10-31; Sir 51,13-30 (Neh 1,2-8 is dubieus).
Aan het begin van ieder halfvers staat een
nieuwe letter van het alfabet in Ps 9 en 10 (in zijn tegenwoordige
vorm geschonden); 37; Kl 1; 2; 4. In Ps
1 19 beginnen de acht regels van elke strofe en in Kl 3
de drie regels van elke strofe telkens met dezelfde
letter van het alfabet. In Kl 2 en 3 staat de letter p
vóór de '. Deze gekunstelde dichtvorm was naar de
smaak van de Israëlieten; mogelijk beoogde hij ook,
het aanleren van gedichten te vergemakkelijken. De
regelmatige volgorde der beginletters in acrosticha
biedt een grondslag voor de tekstkritiek.
Lit. M. Löhr, Alphabetische und alphabetisierende Lieder im
A.T. (ZAW 23, 1905, 173-198). P. Munch, Die alphabetische
Akrostichie in der jüdischen Psalmdichtung (ZDMG 90, 1936,
703-710). T. Piatti, I carmi alfabetici della Bibbia chiave della
metrica ebraica? (Bb 31, 1950, 281-315; 427-458). [v. d. Born]
(II) In de grieks-romeinse literatuur is het a. (gewoonlijk
ἀκροστιχίς) een gedicht of deel van een
gedicht, waarin de eerste (soms ook andere) letters
of lettergrepen van verzen of strofen, achter elkaar
gelezen, een woord, naam of spreuk vormen. Een bijzondere
vorm van het a. is de abecedarius, waarbij
de eerste letters van de verzen of strofen de letters
van het alfabet volgen. Afgezien van magische bedoelingen
en, vooral in de Middeleeuwen, gekunsteld
virtuositeitsvertoon, dient het procédé om het gedicht
tegen verminkingen te behoeden en het van
buiten leren te vergemakkelijken.
Bij de Grieken wordt het a. gebruikt sinds de hellenistische
tijd, bij de Romeinen sinds
Ennius,
Plautus
en de OrSib b.v. in een aantal inhoudsoverzichten
van Plautus' blijspelen (van onbekende datum) en in
de latijnse Homerus-vertaling, door een a. toegeschreven
aan Silius Italicus.
[Nuchelmans]