Acanthus

Acanthus (ἄκανθος), naam van de bereklauw (acanthus spinosus), een plant met grote (50-90 cm) onregelmatig getande bladeren, die zich door hun sierlijkheid uitnemend leenden voor gebruik als versieringsmotief: het a.-motief, dat in de gehele antieke wereld zeer in trek was en kenmerkend is voor het corinthische kapiteel.

Volgens Vitruvius werd de beeldhouwer Callimachus van Corinthe tot dit kapiteel geïnspireerd toen hij een mand, afgedekt met een tegel, tussen de gekrulde bladeren van de wilde a. zag staan. De romeinse vormen van het motief zijn fantasieën op de griekse, op de lotus en de kleinaziatische palmet. Het a.-motief bleef ook de hele Middeleeuwen door geliefd, vooral in perioden met een sterk archaïserende inslag, bv. ten tijde van Karel de Grote. De flamboyante gotiek gebruikte graag allerlei variaties van de a. Via voorbeeldenboeken vond het motief zelfs zijn weg naar de 19e-eeuwse industriële producten, zoals gietijzeren lantarenpalen.

---

Lit. F. Kempter, Die Entstehung eines Ornamentmotives (Strasbourg 1938). C. Nordenfalk, Bemerkungen zur Entstehung des A. ornaments (Acta Archaeologica 5, 1935, 257-265). T. Fyfe, Hellenistic Architecture (London 1936) 29-32. [Nuchelmans]

---