Tammuz, akkadische versie van de sumerische naam Dumuzi, een gestalte uit de mesopotamische godenwereld. De betekenis van deze godheid is gecompliceerd en al heeft het ontdekte tekstmateriaal een betere interpretatie begunstigd, er is toch geen algemeen aanvaarde opinie. Er zijn in T. verschillende gestalten verstrengeld, zoals die van de herder, de koning en de geliefde, waarin mythologische en folkloristische motieven zijn verwerkt. Jacobsen ziet in hem een personificatie van jonge levenskracht in de natuur, die in het voorjaar het leven doet ontluiken en in de zomer verdwijnt. Dat gaf in de warme, naar T. genoemde, zomermaand aanleiding tot rouwklachten, waarin uiting gegeven werd aan smart en aan het verlangen naar zijn terugkeer. De profeet Ezechiël heeft deze riten in Israël gekend en ze veroordeeld (8,14).
T. is een godheid die tegenstellingen moet verzoenen. Als koning en herder is hij sterfelijk, als gemaal van Inanna is hij vergoddelijkt. Als herder en jager is hij de gestalte van de natuur, als koning die van cultuur en stad. De verbintenis met Inanna werd het prototype van de hieros gamos, het heilig huwelijk dat als herhaling van een oergebeuren jaarlijks herhaald werd en inspireerde tot een rijke liefdespoëzie. De gevoelens die daarbij tot uiting worden gebracht zijn verwant aan de klachten wegens het verdwijnen van de god der vegetatie.
Gedurende de ballingschap in Babylon gingen de
joden ertoe over aan de vierde maand van hun kalender
de naam T. te geven; in die zin komt het
woord in het OT niet voor.
Lit. Vertaling van teksten waarin Dumuzi-T. en Inanna een rol spelen
door S.N. Kramer, ANET 41v, 52-57, 106-109; Suppl. 637-645. K.
Preisendanz (PRE 4A, 2139-2148). W. Schmidt PRE Suppl. 9,
1962, 1381-1391). M. Amadasi (EAA 7, 589v). - A. Moortgat, T.
Der Unsterblichkeitsglaube in der altorientalischen Bildkunst (Berlin
1949). O.R. Gumey, T. Reconsidered. Some recent developments
(JSS 7, 1962, 147-160; 11, 1966, 10-15). T. Jacobsen, Toward
the Image of T. (History of Religions 1, Chicago 1962, 189-213). B.
Alster, Dumuzi's Dream. Aspects of oral poetry in a Sumerian myth
(Kopenhagen 1972).
[Beek ]