Agrapha (grieks ἄγραφα: ongeschreven woorden) is
speciaal de aanduiding voor de woorden van Jezus
die niet in de vier canonieke
evangeliën voorkomen.
Sommige vindt men in andere geschriften van het
NT (bijv. 1Th4,15-17), in aparte evangeliehandschriften
(bijv. Lc 6,5), in de apocriefe evangeliën,
in de patristische literatuur en op enkele door Grenfell
en Hunt in Opper-Egypte ontdekte papyri. Ook
in gnostische geschriften
vindt men dergelijke 'ausserkanonische
Herrenworte'. Een aantal logia vinden
we bijv. in het in Nag-Hammadi ontdekte evangelie
van Thomas. De meeste a. staan in nauwe relatie
met passages uit het NT (vervorming, vermenging).
Slechts weinige kunnen echt zijn; sommige stammen
uit heretische milieus, bijv. de Enkratieten.
Lit. F. Cabrol (DAL 1, 979-984). - A. Resch, Agrapha. Ausserkanonische
Schriftfragmente (TU 5²; Leipzig-Berlin 1889).
Id. (TU 30; Leipzig-Berlin 1906). J. H. Ropes, The so-called
Agrapha (The American Journal of Theol. 1, 1897, 758-776).
Λόγια Ἰησοῦ Sayings of our Lord from an Early Greek Papyrus.
Discovered and Edited with Translation and Commentary
by B. P. Grenfell and A. S. Hunt (London 1897). Id.,
New Sayings of Jesus and Fragment of a Lost Gospel from
Oxyrhynchus (London 1904). U. Holzmann, Unbekannte patristische
Agrapha (Zeitschr. für kirchliche Theologie 38,
1914, 113-143; 39, 1915, 98-118). E. L. Dietrich, Ausserbiblische
Worte Jesu (Wiesbaden 1950). J. Jeremias, Unbekannte
Jesusworte² (Gütersloh 1951). Id. (Hennecke/Schneemelcher
1, 51-55).
[Bartelink]