Atlantis (Ἀτλαντίς), geografische naam van:
(1) Atlantis, de Atlantische Oceaan, het eerst door Herodotus (1, 203) zo genoemd.
(2) Atlantis, groot eiland dat volgens een oude griekse
traditie in de Atlantische Oceaan gelegen zou hebben
en verzonken zou zijn. Het uitvoerigste relaas over
het werelddeel vinden we in
Plato's dialogen Timaeus
en Critias,
waarin Critias beweert een verhaal
weer te geven van
Solon, die zijn gegevens tijdens
zijn bezoek aan Egypte gekregen zou hebben van een
priester uit Saïs. Volgens deze bron was A. groter
dan Azië en Afrika samen, door de natuur rijk gezegend
en in het bezit van een hoge beschaving; het
werd bestuurd door tien koningen
(Atlas) die
ca. 9000 jaar vóór
Solon
hun heerschappij uitbreidden
over West-Europa en Afrika; deze expansie van
A. werd echter als straf voor het zedenverval onder
de Atlantiden door de Atheners gestuit; tenslotte
werd het hele eiland samen met het atheense leger
door de Oceaan verzwolgen. Het is onmogelijk uit te
maken in hoeverre deze sage op bepaalde historische
feiten berust of op de fantasie van Plato; reeds in de
Oudheid waren de meningen hierover verdeeld. Zeker
is dat tot in de moderne tijd de vraag naar de
realiteit van A. velen heeft geïntrigeerd. In de middeleeuwse
literatuur treffen we allerhande wonderlijke
verhalen over verre paradijselijke eilanden aan,
die zeker voor een deel op Plato's relaas teruggaan.
Sinds de 15e eeuw zijn vele pogingen ondernomen
om A. te localiseren of resten ervan met bestaande
eilanden te identificeren, uiteraard zonder enig succes.
De A.-sage bij Plato is hierom het meest interessant
dat zij een van de oudste voorbeelden van
het genre der utopistische literatuur vormt.
Lit. Plato, Timaeus 24 D - 25 D en Critias 112 E -121 C. H.
Berger (PRE 2, 2116-2118). - R. Devigne, Un continent
disparu, l'Atlantide (Paris 1921). P. Couissin, L'Atlantide
de Platon et les origines de la civilisation (Aix-en-Provence
1928), A. Bessmertny, Das Atlantis-Rätsel, Geschichte und
Erklärung der Atlantis-Hypothesen (Leipzig 1932). J. Bidez,
L'Atlantide (Bull. Acad. Roy. de Belgique 1934, 101-126). E.
Gegenschatz, Platons Atlantis (Zürich 1943). [Nuchelmans]