Picenum

kaartPicenum (Πικεντίνη), gebied tussen de Apennijnen en de Adriatische kust, van de Aesis (Esino) tot de Aternus (Pescara), bewoond door de Picentes (Piceni, Picentini Πικεντῖνοι) en Praetutti. P. vormde de regio V van Augustus. Volgens de antieke historici werd het oorspronkelijk bewoond door de pelasgische Asili; later drongen Siculi en Liburni het gebied binnen. P. zou zijn naam hebben gekregen van de Sabini die, geleid door een aan Mars gewijde specht (picus), op de Adriatische kust terecht kwamen (ver sacrum). Het archeologische onderzoek heeft in P. voor de periode van ca. 800 tot ca. 550 vC een geheel eigen cultuur aan het licht gebracht, die zich duidelijk aftekent tegenover de Villanova- en Esteculturen (ten noorden) en de etruskische beschaving (ten westen). Dit archeologisch homogene gebied strekte zich uit ten noorden van de Aesis tot bij Pisaurum (Pesaro) en ten zuiden tot aan de Abruzzen. Contacten met Illyrië (handel via het gebied rondom Trieste; piraten op de Adriatische kust) waren in deze periode frequent. Vanaf ca. 550 vC deed zich etruskische en, via Apulië, ook griekse invloed gelden; Ancona bv. werd ca. 400 vC door Syracusanen gesticht.

De te Novilara (bij Pesaro) gevonden inscripties (6e eeuw vC) brachten een nog niet geidentificeerde taal aan het licht. Ten zuiden van Ancona vindt men opschriften in een umbro-sabellisch dialect. De eigenheid van de piceense cultuur is dikwijls verklaard door illyrische herkomst van de Picentes aan te nemen. De theorie dat dit volk afstamde van de autochtone neolitische bevolking wordt echter stevig geschraagd door de archeologische vondsten. In de samnitische oorlogen stond P. aan Rome's zijde. In 268 vC werd het gebied onderworpen aan het romeinse gezag en een deel van de bevolking overgeplant naar de Golf van Salerno. De romeinse bondgenotenoorlog (91-89 vC) ving aan in P. Onder Augustus telde de regio V 23 steden, waaronder 4 coloniae (Ancona, Firmum, Asculum en Hadria). In de keizertijd stond dit vruchtbare gebied bekend om zijn productie van olie, wijn en fruit.


Lit. W. Brandenstein (PRE 39, 1186-1197). S. Puglisi (EAA 6, 154-156). H. Nissen, Italische Landeskunde 2 (Berlin 1902 = Amsterdam 1967) 411-432. - D. Randall-MacIver, The Iron Age in Italy (Oxford 1927) 105-148. J. Whatmough, The Foundations of Roman Jtaly (London 1937) 239-260. I Piceni e la Civiltà Etrusco-Italica (Studi Etruschi, Suppl. 26, Florence 1959). [Verhaeghe-Pikhaus]


Kaart