Heros (ἥρως), in de griekse godsdienst en mythologie bovennatuurlijk wezen van lagere orde dan de goden. Heroën waren verdienstelijke vorsten en helden uit het grijze verleden, meestal uit het 2e millennium vC, aan wie een zekere vergoddelijking ten deel was gevallen en die door de mythologie dan ook dikwijls tot verwanten van de goden waren gemaakt. Ze werden na hun dood niet alleen door hun eigen familie, maar door een hele stad of streek vereerd met speciale offers, omdat men geloofde dat zij vruchtbaarheid en welvaart konden schenken evenals tijdens hun leven. De offers leken veel op die voor de chtonisçhe goden; in de klassieke tijd waren het gewoonlijk bloedige offers, die 's avonds werden gevierd en waarbij men het bloed van het - meestal zwarte - offerdier in het graf van de h. liet vloeien, waarna het hele dier verbrand werd. De heroën waren zeer populair. Steden en dorpen vereerden hun stichters en wetgevers, adellijke geslachten hun stamvaders als h. Een van de weinige panhelleense heroën was Heracles; deze genoot overigens op sommige plaatsen goddelijke verering. Het heiligdom van een h., dat gewoonlijk tevens zijn grafmonument was, heette heroön (ἡρῷον).
In Ilias en Odyssee betekent ἥρως 'heer', 'edelman'; over verering van heroën lezen we bij Homerus niets. Dit zou erop kunnen wijzen dat de eigenlijke ontplooiing van de heroëncultus pas na de dorische invasie heeft plaatsgehad. Het ligt voor de hand dat onder de heroën ook legendarische personen werden opgenomen die alleen maar in de verbeelding van de vereerders hadden bestaan; bij dezen waren vermoedelijk ook enkele 'verbleekte goden' zoals Hyacinthus en Helena.
Ook in de historische tijd kwam het soms nog voor
dat verdienstelijke mensen 'geheroïseerd' werden,
bv. sommige vorsten op Sicilië,
Philippus II van
Macedonië, Alexander de Grote. Hierbij sloot voor
een deel de hellenistische heersers- en de romeinse
keizercultus aan.
Lit. S. Eitrem (PRE 8, 1111-1145). M. Nilsson, Geschichte
der griechischen Religion 1 (München 1955) 184-191, 715-719.
- L. R. Farnell, Greek Hero Cults and Ideas of
Immortality (Oxford 1921). M. Delcourt, Légendes et cultes des
héros en Grèce (Paris 1942). K. Kerényi, Die Heroen der
Griechen (Zürich 1958). [Nuchelmans]