Perkament

Perkament (διφθέρα, zelden περγαμηνόν; latijn membrana of charta pergamena), min of meer doorschijnend geelwit schrijfmateriaal, vervaardigd uit ongelooide, met kalkmelk behandelde schape-, geite- of kalfshuid, die aan beide zijden werd afgeschaafd en met puimsteen gepolijst. Hoewel het woord p. afgeleid is van de naam van de stad Pergamum, waar in de 2e eeuw vC een zeer goede kwaliteit gefabriceerd werd, is perkament veel langer bekend; in Egypte werd het in een primitieve vorm vermoedelijk reeds tijdens het Oude Rijk als schrijfmateriaal gebruikt, in Israel, Perzië en Griekenland zeker sinds de 6e eeuw vC. Het door Varro vertelde verhaal (Plinius, Naturalis historia 13, 11) dat het p. in Pergamum werd uitgevonden nadat Ptolemaeus V Epiphanes (204-180) de uitvoer van papyrus uit Egypte verboden had omdat hij wilde voorkomen dat in Pergamum een bibliotheek ontstond die met de alexandrijnse kon concurreren, verdient althans in deze vorm geen geloof.

In de eerste eeuwen nC werd de papyrus geleidelijk door het p. verdrongen: dit was niet alleen veel duurzamer dan papyrus, maar bleek ook beter bruikbaar voor de codex, de boekvorm die sinds de 1e eeuw nC in toenemende mate de papyrus- en p.rol verving. In de middeleeuwen werd voor boeken vrijwel uitsluitend p. gebruikt, thans is het als schrijfmateriaal geheel door het papier verdrongen. [Nuchelmans]


Register