Eudoxus (Εὔδοξος), griekse eigennaam. Het bekendst zijn:
(1) Eudoxus van Cnidus (ca. 400-ca.340), beroemde griekse wis- en sterrenkundige, leerling van Archytas van Tarente en van Plato; hij verbleef ook 16 maanden in Egypte, waar hij astronomische waarnemingen deed. Tussen 370 en 350 doceerde E. in Athene, daarna keerde hij terug naar zijn vaderstad. In de wiskunde was E. o.a. de grondlegger van de leer der verhoudingen, in de sterrenkunde stelde hij de hypothese op van de concentrische hemelsferen om de banen van zon, maan en sterren te verklaren; hij schijnt ook een oplossing voor het probleem van de verdubbeling van de kubus te hebben gevonden. Van zijn werken zijn slechts fragmenten bewaard gebleven:
1. Περὶ ἀναλογιῶν (Verhoudingen); hieraan ontleende Euclides vele definities, stellingen en bewijsmethoden.
2. Φαινόμενα (Hemelverschijnselen), een beschrijving van de sterrenhemel, belangrijke bron voor het astronomische leerdicht van Aratus van Soli.
3. Περίοδος γῆς (Beschrijving der aarde).
E. had ook belangstelling voor ethische vraagstukken;
het hoogste goed achtte hij in de ἡδονή (genot)
gelegen.
Lit. Uitgave der fragmenten: F. Lasserre, Die Fragmente des
Eudoxos von Knidos (Berlin 1966; met duitse vertaling en
commentaar). - F. Hultsch (PRE 6, 930-950). - F. Gisinger,
Die Erdbeschreibung des Eudoxos von Knidos (Stoicheia 6,
Leipzig 1921 - Amsterdam 1967). H. Karpp, Neue Untersuchungen
zur Philosophie des Eudoxos von Knidos (Würzburg
1933).
(2) Eudoxus van Cyzicus,
griekse zeevaarder die tegen het
eind van de 2e eeuw vC in opdracht van de egyptische
koningen reizen ondernam naar Indië. Toen
hij op een van deze reizen voor de kust van Somaliland
het wrak van een schip uit
Gades (Cadiz) ontdekte,
trok hij daaruit de conclusie dat het mogelijk
moest zijn om Afrika heen te zeilen. Niet lang
daarna vertrok hij om de juistheid van zijn veronderstelling
te toetsen. Over de afloop van de tocht
zijn de antieke berichten niet eensluidend.
Lit. J. Thiel, E. van Cyzicus. Een hoofdstuk uit de geschiedenis
van de vaart op Indië en de vaart om de Zuid in de
Oudheid (Med. Ned. Akad. Wetenschappen, afd. Letterkunde,
Amsterdam 1939; ook in engelse vertaling, Groningen 1967).
[Nuchelmans]