De in 30 n.C. geboren Marcus Cocceius Nerva was bevriend met Nero van wie hij tijdens zijn praetuur in 65 de ornamenta triumphalia ontving wegens de onderdrukking van de samenzwering van Piso. Na de moord op keizer Domitianus werd hij door de senaat werd hij door de senaat die hem als zijn beste representant zag, keizer gemaakt met de titel Pater Patriae. Hij propageerde rechtvaardigheid, vrijheid en welzijn. Graandistributie en watervoorziening genoten zijn bijzondere zorg. Zijn wetgeving was menslievend en rechtvaardig: de alimenta (hulp bij de opvoeding van arme kinderen). De postdienst werd een staatsinstelling. Uit eigen middelen gaf de keizer 60 miljoen sestertiën aan arme boeren.
Nerva kwam op voor de rechten van de senaat, waardoor hij weer terugkeerde naar het systeem van Augustus, maar hij had de steun van het leger niet. Om de onrustige grenslegers en de praetorianen die de bestraffing van de moordenaars van Domitianus eisten, te kalmeren, adopteerde hij in 97 Trajanus, aan wie hij uitgebreide bevoegdheden gaf. Na een onberispelijk bewind van 16 maanden stierf hij op 25 januari 98. Hij werd tot god verheven en bijgezet in het Mausoleum van Augustus.
Lit. Cassius Dio 67-68. Suetonius, Domitianus. - A. Stein (PRE 4, 133-154). L. Vlad Borrelli (EAA 5, 427v). W. Kubitschek, Nervas römische Münzen (Anzeiger der Akademie der Wissenschaften in Wien 70, 1933, 4-25). A. Garzetti, N. (Rome 1950). G. Daltrop/U. Hausmann/M.Wegner, Die Flavier Vespasian, Titus, Domitian, N., Iulia Titi, Domitilla, Domitia (Das römische Herrscherbild 2, 1, Berlin 1966). E. M. Smallwood, Documents Illustrating the Principates of N., Trajan and Hadrian (Cambridge 1966). B. W. Henderson, Five Roman Emperors. Vespasian, Titus, Domitian, N., Trajan, A.D. 69-1172 (New York 1969). R. F. Rossi, Sulla n34;abdicazionen34; di N. (Annali della Facoltà di Lettere e Filosofia, Trieste, 3, 1966-1967, 43-68). [A. J. Janssen]