De tempels van de Largo Argentina
In het begin van de 20e eeuw kwam een geheel stuk van het republikeinse Rome aan het daglicht, midden op de Campus Martius, in de wijk van de Circus Flaminius. Weliswaar kende men er enkele overblijfselen, opgenomen in de moderne gebouwen, van een kleine ronde tempel die men bij de kerk S.Nicola a Cesarini had opgemerkt, en men wist uit een aantekening van de architect Antonio da Sangallo dat daar eveneens een rechthoekige tempel had bestaan. Het vernuft van de topografen had zich met deze overblijfselen beziggehouden en de meest recente auteurs waren het erover eens aan de ronde tempel de naam van Hercules Custos, Hercules de Bewaker, te geven.
Tegen 1914 namen de projecten die de gehele zone tussen de wijk van de Capitolinus en de via Arenula met 'modernisatie' bedreigden, vaste vormen aan. De protesterende archeologen vroegen zich met bezorgdheid af,'welke overblijfselen van antieke schoonheid gedoemd zouden zijn te verdwijnen onder het houweel der slopers en welke andere, onvermoed, voor een ogenblik aan het daglicht gebracht, weer zouden verdwijnen onder een modern bouwwerk.
Ondanks de vrees hiervoor werd met de werkzaamheden
begonnen, doch de alarmkreet had niet vergeefs geklonken.
Ongetwijfeld was de heerlijke kerk van San Nicola a Cesarini
met haar cortile, waar de antieke tufstenen zuilen stonden,
gewoon verdwenen, als men niet een archeoloog - dezelfde
die op het gevaar had gewezen - ermee had belast 'het oog te
houden op het sloop- en graafwerk in de zona Argentina'
(dit is de moderne naam van de wijk) en het te controleren.
En toen was men getuige van een reeks ontdekkingen die,
alhoewel niet geheel en al onvermoed, toch alle verwachtingen
overtroffen.
Een jaar van inspanning had de zone bevrijd van de moderne gebouwen die er stonden, en in het begin van 1927 werd de oude bodem bereikt, de basis van de zuilen van de 'ronde tempel'. Doch weldra bespeurde men dat deze bodem een relatief late tijd vertegenwoordigde en bij het voortzetten van het graafwerk kon men de vijf grondlagen onderscheiden, waarvan de onderste zich ongeveer negen meter onder het niveau van de moderne tijd uitstrekte. Bovendien kwamen er vier verschillende tempels te voorschijn. In verband met deze belangrijke resultaten verklaarde het hoofd van de Italiaanse regering, Benito Mussolini, in 1928 dat het 'heiligschennis' zou zijn deze monumenten onder moderne gebouwen te laten verdwijnen. Men stichtte een soort van lager gelegen enclave, groot genoeg om de gevonden monumenten in de juiste verhoudingen te zien. Men trachtte zelfs om de grenzen te volgen van dit 'heilig gebied', in de oudheid aangegeven door een ringmuur die naar het oosten toe door een porticus werd gecompleteerd.
Tempel C, een peripterus, is het oudste uit de 4e eeuw vC, waarschijnlijk gewijd aan Feronia. Tempel A wordt tegenwoordig geïdentificeerd als de tempel van Iuturna, waarschijnlijk gebouwd door consul Lutatius Catulus na zijn overwinning op de Carthagers. Tempel D stamt uit de 2e eeuw vC; het zou de tempel van de Lares Permarini kunnen zijn. De jongste tempel, tempel B, is een tholos met een trap die naar het podium loopt. De corinthische zuilen zijn van tufsteen, het fundament van travertijn. Dit is waarschijnlijk de tempel van Fortuna Huiusce Diei, die na 101 vC gebouwd door een later familielid, Lutatius Catulus, na diens overwinning op de Cimbren bij Vercellae.
Op de onderste foto zijn links achter de tholos nog de bogen te zien
van de latrine waarin de achterzaal van de Porticus van Pompeius
later was veranderd. Dit was de zaal waarin in 44 vC de senaatsvergadering
werd gehouden (de Curia op het Forum werd toen gerestaureerd) en
Caesar werd vermoord.