Pisae (Πίσα), oude stad in Midden-Italië op de
samenvloeiing van Auser (Serchio) en Arnus (Arno), ca.
12 km van de tyrrheense kust; thans Pisa.
P. was waarschijnlijk oorspronkelijk
ligurisch,
doch in de antieke bronnen wordt het vaak
als etruskisch
vermeld. Een stichtingssage verbindt
het met Pisa in
Elis op de Peloponnesus. In de
necropolen rondom P. treft men vanaf de 5e eeuw
vC etruskisch materiaal aan, doch daarnaast duidelijk
niet-etruskische vondsten. Sinds 238-236 vC
bondgenoot van Rome, werd de stad vanaf 195 een
belangrijke militaire basis tegen Ligurië. Na de
onderwerping van dit gebied verloor P. aan betekenis.
In 86 vC werd de stad
municipium,
onder Augustus colonia.
In de keizertijd wordt zij nog
slechts zelden vermeld. Van de antieke stad zijn
slechts weinig resten over behalve de thermen van Nero (foto rechts).
Lit. L. Banti (PRE 20, 1756-1772). P. Bocci/P. Arias (EAA 6, 193-195). - N. Toscanelli, Pisa nell' antichità 1-3 (Pisa 1933v). A. Neppi Modona, Forma Italiae 7. Regio VII, fasc. 1, Pisae (Rome 1953). [Verhaeghe-Pikhaus]