Colonia, latijnse naam voor een volksplanting of
kolonie. De Romeinen onderscheidden:
(1) Coloniae civium Romanorum, kolonies bevolkt door
uitsluitend romeinse burgers, die deel uitmaakten
van de tribus van de stad Rome. In de oudste tijd
(tot ca. 185 vC) werden deze nederzettingen vooral
gesticht als een soort burgergarnizoenen ter beveiliging
van de kust (coloniae maritimae), zo bv. Antium, Ostia,
Salernum,
Tarracina, later ook als
strategische voorposten, bv. Mutina
en Parma
in de Povlakte, sinds de Gracchen
vooral ter leniging van sociale nood onder proletariërs of
veteranen, bv. Capua,
Carthago, Casilinum, Narbo,
Tarente.
De naar deze coloniae gezonden burgers behielden
het romeinse burgerrecht, dat ze bij een verblijf
in Rome ook konden uitoefenen.
(2) Coloniae Latinae, kolonies van latijns recht, bevolkt
door burgers van Rome en van andere steden in
Latium. Deze kolonisten verloren hun oorspronkelijke
burgerrecht en werden lid van een nieuwe,
autonome gemeenschap, waarvan de burgers krachtens een
verdrag met Rome het z.g. latijnse burgerrecht verkregen
(ius Latii; Civitas). Belangrijke
coloniae Latinae waren Alba Fucens,
Aquileia,
Ardea,
Ariminum,
Bononia,
Brundisium,
Cales,
Cremona.
In 90 en 89 vC werden alle coloniae Latinae in Italië ten
zuiden van de Po municipia civium Romanorum;
het verschil tussen deze en de coloniae civium Romanorum verdween praktisch.
Caesar en Augustus waren de eersten die op grote
schaal coloniae in de provincies stichtten; dit waren vrijwel
alle coloniae civium Romanorum, gewoonlijk bevolkt
door veteranen. Tussen 50 vC en 150 nC zijn in het
gekomen. Deze hebben ten zeerste bijgedragen tot
de romanisering van het imperium.
In de 2e en 3e eeuw nC werd de titel colonia meer en
meer een privilege dat de keizers aan provinciesteden
konden verlenen.
Lit. E. Kornemann (PRE 4, 511-588). - E. Pais, Storia della
colonizzazione della Roma antica (Rome 1923). M. Grant,
From Imperium to Auctoritas (Cambridge 1946) 205-289. E.
Salmon, The coloniae maritimae (Athenaeum 41, 1963, 3-38).
[Nuchelmans]