Velitrae
Velitrae, oud stadje in
Latium, gelegen op een strategisch
punt aan de Via Appia,
ca. 35 km ten zuidoosten
van Rome, thans Velletri. V. werd in de 6e
eeuw vC (na een periode van etruskische overheersing?)
door de Volsci bezet en behoorde in de 5e
eeuw vC tot de latijnse bond (Latijnen). Nadat
het in de 5e en 4e eeuw bij herhaling inzet was geweest
van oorlogen tussen Romeinen en Volsci, die
het afwisselendbezet hielden, werd het in 338 vC
samen met de overige Latijnen definitief aan de romeinse
heerschappij onderworpen. In de tweede
helft van de 3e eeuw vC verkregen de bewoners het
romeinse burgerrecht. In het midden van de 1e eeuw
nC werd V. tot colonia
verheven, maar toen had het niet veel betekenis meer.
In de omgeving van V. lagen veel, deels zeer luxueuze,
romeinse villa's. Daaruit zijn in de loop der tijden
diverse antieke kunstwerken aan het licht gekomen,
zoals de beroemde Pallas van Velletri in het
Louvre, waarschijnlijk een kopie van een origineel
uit de 5e eeuw vC (foto rechts). Bij systematische opgravingen
(1915) zijn o.m. interessante resten van een archaïsche
tempel gevonden. In het Museo Comunale
staat een in 1955 opgegraven kostbare sarcofaag van
parisch marmer uit ca. 190 nC, waarop de werken
van Heracles zijn afgebeeld.
Uit V. is ook de z.g. Tabula Veliterna afkomstig
(thans in Napels); deze uit de 4e of 3e eeuw vC
daterende tekst met offervoorschriften is een van de
weinige bewaard gebleven in het volscische dialect
gestelde documenten (zie onder).
Lit. G. Radke (PRE 8A, 2406-2411). E. Lissi Caronna (EAA 7,
1118v). L. Richardson (Princeton Encyclopedia of Classical Sites,
Princeton 1976, 961). -G. Cressedi, V. (Velletri) (Rome 1953). R.
Bartoccini, Il sarcofago di Velletri (Rivista dell'lstituto Nazionale
d`Archealogia e Studi dell'Arte N.S. 7, 1958. 119-2lf). [Nuchelmans]