Aelianus

Aelianus (Αἰλιανός), naam van twee in het grieks schrijvende Romeinen:

(1) Aelianus Tacticus schreef in het begin van de 2e eeuw nC in het grieks een leerboek over de taktiek van de reeds lang in onbruik geraakte macedonische phalanx, Τακτικὰ of Τακτικὴ θεωρία getiteld. De waarde is hoofdzakelijk gelegen in het feit dat hij rijkelijk put uit oudere auteurs over hetzelfde onderwerp, vooral uit Asclepiodotus en Polybius, wiens geschrift over de krijgstaktiek verloren is gegaan.


Lit. Editio princeps: F. Robortelli (Venezia 1552). Bruikbare uitgaven met duitse vertaling bij H. Köchly/W. Rüstow, Griechische Kriegsschriftsteller 2 (Leipzig 1855).


(2) Claudius Aelianus uit Praeneste (ca. 175-235), waar hij pontifex was, onderwees aanvankelijk retorica te Rome, maar beperkte zich later tot schrijven. Hij zou zo goed grieks gekend hebben, dat zijn taalgebruik van dat van een geboren Athener nauwelijks te onderscheiden was; uit zijn geschriften blijkt, dat dit oordeel van zijn tijdgenoten sterk overdreven is. Van zijn werken zijn bewaaard gebleven:

(a) Περὶ ζῴων ἰδιότητος (De natura animalium; De aard der dieren), een verzameling van stoïcijns-moraliserende anecdotes, ontleend aan de dierenwereld, onder meer van belang vanwege de talrijke excerpten uit Aristoteles, Theophrastus en Aristophanes van Byzantium.

(b) Ποικίλη ἱστορία (Varia historia; Bonte verhalen): het eerste van de 14 boeken behandelt biologische onderwerpen, de rest compileert en excerpeert weer moraliserende verhalen uit levens van beroemde personen; de drie eerste boeken zijn grotendeels in de oorspronkelijke vorm bewaard gebleven, de overige in uittreksels.

(c) Twintig Ἐπιστολαὶ ἀγροικικαί (Boerenbrieven), korte stijloefeningen in de vorm van door attische boeren geschreven brieven.

Enkele fragmenten bezitten we van Περὶ προνοίας (De voorzienigheid) en Περὶ θείων ἐνεργειῶν (De duidelijke aanwezigheid der goddelijke macht), waarin A. met voorbeelden het ingrijpen van de goddelijke gerechtigheid in de wereldgeschiedenis tracht aan te tonen. A.' wijsgerige denkbeelden zijn ontleen aan de Stoa (de wijsheid der natuur!), de leer van Epicurus bestrijdt hij fel. De vormgeving van zijn verhalen is sterk beïnvloed door de retorica van zijn tijd, de zg. Tweede Sophistiek. Tegenover zijn bronnen toont hij weinig kritische zin. De werken van A. waren bij het nageslacht zeer populair.


Lit. Editio princeps (volledig): C. Gessner (Zürich 1556). Uitgaven van R. Hercher, Aeliani opera 1-2 (Leipzig 1864-1866). M.R. Dilts, Aeliani Varia historia (Leipzig 1974). Met engelse vertaling, A. F. Scholfield, Aelian, On the Characteristies of Animals, 1-3 (Loeb Classical Library, London 1958-1959) en A. R. Benner/F. H. Fobes, Alciphron, Aelian, Philostratus, The Letters (Loeb Classical Library, London 1949). - GGL 2, 2 (München 1924) 786-791. Uitgave: [Nuchelmans]


Lijst van Auteurs