Praeneste
Praeneste (Πραίνεστος), stad in Latium, ca. 40 km ten oosten van
Rome; thans Palestrina. Volgens de griekse legende
werd P. gesticht door Praenestus, zoon van Latinus,
of door Telegonus, zoon van
Odysseus, volgens de
locale legende echter door Caeculus, zoon van
Vulcanus;
Diodorus van Sicilië noemt P. een kolonie
van Alba Longa,
Strabo daarentegen spreekt van
een griekse nederzetting. P. maakte deel uit van de
latijnse bond, sloot zich echter ca. 500 vC bij Rome
aan, keerde zich in 381 vC opnieuw tegen Rome en
werd tenslotte in 338 vC onderworpen. P. werd
colonia onder Sulla,
municipium onder
Tiberius en
vanaf de 2e eeuw nC opnieuw colonia.
Na de tweede wereldoorlog begon een uitgebreide
opgravingscampagne te P., mogelijk gemaakt door
de verwoestingen aangericht door een bombardement
tijdens de tweede wereldoorlog. Ten zuiden
van de stad was reeds eerder een necropool uit de
7e-6e eeuw vC ontdekt (Tombe Barberini en
Bernardini); tot de hier gevonden grafgaven behoort de
bekende fibula met oud-latijnse inscriptie (Manios:
med : fhe : fhaked : Numasioi. (Tegenwoordig overigens
als vervalsing beschouwd!) Uit de necropool
van de 4e-5e eeuw vC, eveneens ten zuiden van de
stad, zijn talrijke bronzen cistae, cilindervormige
doosjes, afkomstig.
In 1952-1955 werd in het
stadscentrum een gebouwencomplex uit de republikeinse
periode ontdekt. Men heeft dit complex geïdentificeerd
met het beroemde heiligdom van Fortuna
Primigenia, o.a. beschreven door Cicero (De divinatione
2, 86); dit omvatte een lager gelegen gedeelte,
bestaande uit een basilica en twee nymphea, en een
hoger gelegen deel, opgebouwd uit zes terrassen.
Van de lager gelegen gebouwen wordt thans betwist
of ze wel tot de tempel van Fortuna hebben
behoord. Het gebouwencomplex als geheel vormt
het belangrijkste voorbeeld van de italische
architectuur uit de 2e en 1e eeuw vC. Van de romeinse
stad zijn verschillende gebouwen uit de le en 2e
eeuw nC teruggevonden (thermen, fonteinen, cisternen)
alsmede het forum. In de omgeving van P.
lagen talrijke romeinse villa's.
Beroemd is ook het Nijl-mozaïekuit de 1e eeuw vC, dat in het nymphaeum is aangetroffen.
(Nu te zien in het Museo Prenestino Barberiniano in Palestrina)
Afgebeeld wordt de overstroming van de Nijl.
Lit. G. Radke (PRE 22, 1549-1556). H. Besig (PRE Suppl. 8, 1956, 1242-1260). F. Castagnoli (EAA 5, 887-891). - A. Ernout, Le parler de Préneste d'après les inscriptions (Paris 1905). F. Fasola/G. Gullini, Il santuario della Fortuna Primigenia a Palestrina (Rome 1953). G. Jacopi, Il santuario della Fortuna Primigenia e il Museo Archeologico Prenestino (ib. 1967). E. Aubet, Los marfiles orientalizantes di P. (Barcelona 1971). [Verhaeghe-Pikhaus]