Alcman(Ἀλκμάν, dorische vorm van Ἀλκμαίων), grieks lyrisch dichter, die in Sparta leefde en werkte in de tweede helft van de 7e eeuw vC, tijdens de onbezorgde vredesperiode die volgde op de tweede messeense oorlog. Zijn geboortestad was waarschijnlijk Sardes in Lydië: vandaar zou hij als slaaf naar Sparta zijn gekomen en vervolgens door zijn meester vrijgelaten zijn.
Van A.s werken, die door de alexandrijnse filologen in vijf boeken werden uitgegeven, zijn slechts één langer en 116 korte fragmenten over. Het langste fragment, in 1855 in Sakkara bij Memphis ontdekt op een papyrus uit de eerste eeuw nC, bevat een honderdtal, ten dele ernstig verminkte verzen van een παρθένειον (koor- en danslied voor meisjes) ter ere van Artemis Orthia, en verschaft ons enig inzicht in A.s werk. De inhoud valt uiteen in een mythologisch verhaal over Heracles en de zonen van Hippocoön, een serie wijze lessen en tenslotte een aantal lofprijzingen aan het adres van twee koorleden, Agido en Hagesichora; het gedicht stelt ons overigens voor vele moeilijk oplosbare problemen. De korte fragmenten, die bewaard zijn gebleven door citaten van antieke grammatici en metrici, stammen onder meer uit hymnen ter ere van de Dioscuren, Hera, Athene, Apollo en Aphrodite.
A. kan beschouwd worden als een van de scheppers
van de z.g. koorlyriek; hij schijnt het eerst de driedeling
van strofe, antistrofe en epode toegepast te
hebben. De inhoud van zijn gedichten is zeer gevarieerd.
Hij schrijft in het dorische dialect van zijn
tijd, vermengd met enkele epische, vooral aeolische
elementen. Zijn stijl is eenvoudig, zijn metrische vormen
kunstig, maar niet ingewikkeld. In de lyricicanon
van de alexandrijnse filologen stond A. op
de eerste plaats. Zie ook Alexander Polyhistor.
Lit. Uitgave van de fragmenten bij E. Diehl, Anthologia
Lyrica Graeca 2, 5 (Leipzig 1942) 6-42. Van het Partheneion
met uitvoerige commentaar: D. L. Page, Alcman, The Partheneion
(Oxford 1951). - O. Crusius (PRE 1, 1564-1572). C.
M. Bowra, Greek Lyric Poetry from Alcman to Simonides
(Oxford 1936) 16-76. H. Kodzu, Om the Dialect of Alcman
(Tokio 1937). E. Risch, Die Sprache Alkmans (Museum Helveticum
11, 1954, 20-37). C. Calame, Les choeurs de jeunes filles
en Grèce antique
1. Morphologie, fonction religieuse et sociale. 2. Alcman (Rome
1977). [Nuchelmans]