Theodorus (Θεόδωρος), bisschop van Mopsuestia in Cilicië, vroegchristelijk grieks auteur (ca. 350 Antiochië - 428 Mopsuestia). Samen met Johannes Chrysostomus was hij leerling van de retor Libanius en Diodorus van Tarsus. Na een tijd als monnik te hebben geleefd, werd hij in 383 tot priester gewijd en in 393 tot bisschop van Mopsuestia gekozen. Het grootste gedeelte van zijn uitgebreide oeuvre is verloren gegaan. In catenen zijn belangrijke fragmenten van zijn bijbelcommentaren bewaard gebleven. Slechts van zijn commentaar op de 12 kleine profeten rest ons de griekse tekst, van zijn commentaar op het Johannesevangelie bezitten we een syrische vertaling en van zijn commentaar op 10 Paulus-brieven een latijnse vertaling uit de 5e eeuw.
In een syrische vertaling kennen we verder een reeks van 16 catechetische homilieën (De sacramentis et de fide), die waarschijnlijk tussen 388 en 392 in Antiochië gehouden werden; 1-11 behandelen het Credo en het Onze Vader, 12-14 de doop en 15-16 de eucharistie.
T.' hoofdwerk, De incarnatione in 15 boeken, is slechts in excerpten uit de 6e eeuw bekend. Op naam van T. staan verder o.a. geschriften Contra Apollinarium, Contra Eunomium en De spiritu sancto contra Macedonios.
T. is een gepronceerd vertegenwoordiger van de
school van Antiochië,
waartoe vóór hem
Lucianus en Diodorus van Tarsus behoorden.
Hij verwerpt de uitgebreide toepassing van de allegorisering
zoals deze in alexandrijnse kring gangbaar
was en houdt zich zoveel mogelijk aan de letterlijke
zin. Tekstkritische, literaire en stilistische
kwesties interesseren hem, waarbij hij herhaaldelijk
ook grotere tekstpassages bespreekt. De profetenboeken
interpreteert hij als op de eerste plaats betrekking
hebbend op een historische situatie in Israël,
maar tegelijkertijd neemt hij aan, dat ze een
voorafbeelding kunnen inhouden van wat in Christus
verwerkelijkt wordt.
Lit. Uitgaven: MPG 66, 9-1020. De commentaar op de kleine Paulusbrieven
en de dogmatische fragmenten: H.B. Swete (Cambridge
1880-1882). De commentaar op de 4 grote Paulus-brieven: K. Staab
(Münster 1933). De catechetische homilieën
met engelse vertaling: A.
Mintana (Cambridge 1932v). Met franse vertaling: R.-M. Tonneau/
R. Devreesse (ST 145, Rome 1949). De psalmencommentaar: R.
Devreesse (ST 93, Rome 1939). De Joh. commentaar: J.-M. Vosté
(CSCO 115-116 . De Genesiscommentaar: R. M. Tonneau (Muséon
66, 1953, 45-64 . De commentaar op de profeten: H.N. Sprenger
(Wiesbaden 1977). - E. Amman (DTC 15, 235-279). - Bardenhewer,
3, 312-322. Quasten 3, 401-423. - L. Pirot, L'oeuvre exégétique
de Théodore de Mopsueste (ST 141, Rome 1948). A. Sullivan, The
Christology of T. (Rome 1956). J. McW. Dewart, The Theology of
Grace of Theodore of Mopsuestia (Studies in Christian Antiquity
16, Washington 1971). [Bartelink]