Pelopidas (Πελοπίδας), thebaanse veldheer en staatsman (ca. 410-364). P. was aanhanger van de democratische partij van zijn stadgenoot Ismenias, om welke reden hij in 382 naar Athene moest vluchten, toen de Spartanen de thebaanse burcht Cadmea bezetten.
In 379/378 werden onder zijn leiding de
Spartanen en het door hen ingestelde oligarchische
bewind verdreven en in de daarop volgende jaren
oogstte P. in de strijd tegen
Sparta veel roem als
generaal en commandant van de z.g.'heilige schaar',
o.a. in de slagen bij Tegyra (375) en
Leuctra
(371). Samen met zijn vriend Epaminondas
leidde hij de eerste invasie in de Peloponnesus (winter
370-369). Nadien hield vooral de strijd tegen Thebe's
vijanden in het noorden, Macedonië en
Alexander van Pherae, hem bezig. In 368 werd
hij door laatstgenoemde gevangen genomen, maar
een jaar later door Epaminondas bevrijd. Vervolgens
wist hij als hoofd van een thebaans gezantschap
Perzië, dat voordien Sparta steunde, aan de zijde van
Thebe te brengen. In 364 versloeg P. Alexander bij
Cynoscephalae,
maar sneuvelde hierbij zelf.
Lit. Plutarchus' en Nepos' biografieën van P. - G. Reincke
(PRE 19, 375-380). - G. Bersanetti, Pelopida (Athenaeum 27,
1949, 43-101). [Schouten]