Dionysia of Dionysiën (Διονύσια), algemene naam voor feesten ter ere van Dionysus. Het best zijn ons de attische feesten van de god bekend:
1. De kleine of landelijke D. (κατ᾽ ἀγροὺς) werden in de demen van Attica gevierd in de maand Poseideon (december-januari) tot besluit van de wijnoogst, met een burleske optocht (vgl. Aristophanes, Acharniërs 247-279) en in grotere dorpen ook wel toneeluitvoeringen; in later tijd werden op dit feest buiten Athene heropvoeringen gegeven van komedies uit de stad.
2. De Lenaeën (Λήναια), het wijnpersfeest, werden in de maand Gamelion (januari-februari) gevierd met een optocht, een offer en, sinds ca. 450 vC, komedie- en kort daarna ook tragediewedstrijden.
3. De Anthesteriën (Ἀνθεστήρια), een soort van attisch familiefeest, vonden plaats in de maand Anthesterion (februari-maart); tijdens dit drie dagen durende feest werd geen toneel gespeeld.
4. De grote of stedelijke D. (τὰ μεγάλα of τὰ ἐν ἄστει Δ.) werden gevierd ter ere van Dionysus Eleuthereus, wiens cultus door Pisistratus (6e eeuw vC) uit Eleutherae in Athene was ingevoerd. Deze godheid kreeg eerst een kleine tempel buiten de stad, weldra een grote nieuwe ten zuiden van het latere Dionysus-theater tegen de zuidelijke helling van de acropolis. Op de vooravond van het vijf dagen durende feest, de 8e dag van de maand Elaphebolion (maart-april), werd het beeld van Dionysus teruggebracht naar de kleine tempel en vandaar met een fakkeloptocht naar het theater gevoerd, waar de god zijn feest ging bijwonen. Tijdens het feest zelf werden festivals en wedstrijden van lyrische en dramatische koren gehouden. Daarbij nam de tragedie sinds Thespis (534 vC?) de eerste plaats in; zij werd een onderdeel van de staatscultus. Ca. 486 vC werd er een komisch festival aan toegevoegd.
De grote D. droegen tengevolge van het grote aantal
bezoekers van buiten Athene en Attica een 'internationaal'
karakter.
Lit. L. Deubner, Attische Feste (Berlin 1932). A. Pickard Cambridge, The Dramatic Festivals of Athens (Oxford 1953). [Nuchelmans]