Amphion

Dirce en de zonen van Antiope bij de stier (Stier van Farnes 150 v.C.)

Amphion (Ἀμφίων), legendarische zoon van Zeus en de nimf Antiope, tweelingbroer van Zethus (Ζῆθος). Deze laatste was sterk en handig, A. kunstzinnig en muzikaal. Na hun geboorte in Eleutherae in Boeotië werden beiden door hun oudoom Lycus op de Cithaeron te vondeling gelegd, waar ze door een herder werden gevonden en opgevoed. Toen hun moeder op wonderbare wijze uit haar langdurige gevangenschap en slavernij bij Lycus en diens echtgenote Dirce ontkomen was, voegde zij zich bij haar kinderen. Dezen brachten vervolgens Lycus en Dirce om; Dirce bonden ze aan de horens van een wilde stier, die haar meesleurde. De twee broers namen het koningschap van Thebe over en versterkten de stad met een muur; Zethus droeg zelf de stenen aan, maar A. speelde zo op zijn lier dat de stenen zich eigener beweging aaneenregen. A. huwde Tantalus' dochter Niobe. Volgens sommigen pleegde hij na het verlies van zijn gemalin en kinderen zelfmoord, volgens anderen werd hij, krankzinnig geworden, door Apollo neergeschoten, omdat hij diens tempel wilde afbreken.

In zijn tragedie Antiope, waarvan we slechts fragmenten bezitten, liet Euripides A. het aan de muzen gewijde leven van de kunstenaar verdedigen tegen de kritiek van de praktisch aangelegde Zethus. Reeds in de oudheid golden de 'thebaanse dioscuren' als de typische vertegenwoordigers van twee tegengestelde levenshoudingen, de praktische en de beschouwende. De bekende Farnesische stier in het Museo Nazionale van Napels, een werk van de rhodische kunstenaars Apollonius en Tauriscus (ca. 150 vC), beeldt de bestraffing van Dirce uit. Een reliëf in het Palazzo Spada te Rome stelt de gebroeders voor tijdens een gesprek over de bezigheden van hun voorkeur.

Lit. Homerus, Odyssee 11, 260-265. K. Wernicke (PRE 1, 1944-1948). [Nuchelmans]