Sirenen

sireneSirenen (Σειρῆνες; latijn Sirenes), in het griekse volksgeloof vrouwelijke zeedemonen, twee of drie in getal, dochters van Acheloüs en - vooral volgens latere bronnen - een Muze Terpsichore (of Melpomene); hun verblijfplaats bevond zich aan de zuiditaliaanse kust. Zij waren alwetend en hun zang was zo betoverend dat de winden er door tot rust gebracht werden en de zeelieden, niet meer denkend aan de te volgen koers, hun schepen te pletter lieten lopen op de kust. Odysseus ontkwam aan dit lot doordat hij op raad van Circe zijn mannen met was de oren liet dichtstoppen, terwijl hij zichzelf aan de mast liet vastbinden. De Argonauten konden veilig passeren doordat Orpheus met zijn liederen de S. overstemde, die hierna uit ergernis zich in de zee zouden hebben gestort of in rotsen zouden zijn veranderd. Latere tradities maken gewag van een wedstrijd tussen de Muzen en de S., waarin eerstgenoemden de overwinning behaald zouden hebben. Herhaaldelijk werden de S. in verbinding gebracht met de onderwereld, waarheen zij de gestorvenen begeleidden. Degenen die daarvoor in aanmerking kwamen brachten zij naar het Elysium.

In de beeldende kunsten werden de S. voorgesteld als wezens met een vogellichaam en een vrouwenhoofd; uit de vroegste tijd kennen we echter ook afbeeldingen van mannelijke S. met baarden. Naderhand kregen ze armen en borsten en in zeer late voorstellingen zijn ze geheel vermenselijkt. Hun relatie met de onderwereld maakte dat ze veel op sarcofagen werden afgebeeld, o.a. tijdens hun wedstrijd met de Muzen of - vooral op romeinse sarcofagen - als symbool van de onsterfelijkheid.

Lit. Odyssee 12, 39-54, 154-200. Ovidius, Metamorfosen 5, 551-563. - G. Weicker (Roscher 4, 601-639). Zwicker (PRE 3A, 288-308). H. Sichtermann (EAA 7, 341-344). - K. Latte, Die S. in der griechischen Mythologie (Festschrift zur Feier des 200jährigen Bestehens der Akademie der Wissenschaften in Göttingen 2, Berlin 1951, 67-74). K. Marót, The Sirens (Acta Ethnographica Academiae Scientiarum Hungaricae 7, 1958, 1-60). G. Benwell/A. Waugh, Sea Enchantress. The tale of the mermaid and her kin (London 1961). J. Pollard, Seers, Shrines and Sirens (ib. 1965). [Schouten]


mythen