Uta-napištim-(rūqim), de akkadische weergave van de sumerische naam Ziusudra ('leven tot in de verre toekomst', grieks Ξισουδρος), de mesopotamische zondvloedheld met het vaste epitheton Atrabasis ('buitengewoon intelligent'), zoon van Ubartutu, koning van Šuruppak Fāra). U. is de hoofdfiguur van het mesopotamische verhaal van de vroegste geschiedenis van de mens en de zondvloed (voor de verschillende versies Zondvloed). Dit zondvloedverhaal is geïncorporeerd in het Gilgames-epos als elfde tablet. Gilgames gaat op weg naar U. om van hem het geheim van het eeuwige leven te krijgen (Gilgames, tablet IX en X). U. geeft Gilgames raad in de vorm van spreuken van levenswijsheid (tablet X). De traditie van Ziusudra/U. als wijze gaat terug op de reeds vanaf de 26e eeuw vC bekende spreukenverzameling 'De instructies van Suruppak, de zoon van Ubartutu, voor zijn zoon Ziusudra'.
Vervolgens vertelt U. hoe de god Enki/Ea hem de beraadslagingen van de goden om de mensheid te vernietigen met een watervloed verraadt. Door een boot te bouwen ontkomt hij aan de ramp. Uiteindelijk met zijn boot op het gebergte Nisir aangeland, offert hij aan de goden op de trapsgewijs oploende berg (de prefiguratie van de torentempel).
De goden verzamelen zich als vliegen om het offer
en hebben spijt van hun verwoesting; U. wordt opgenomen
onder de goden en verwerft dus het eeuwige
leven. Hij woont vanaf die tijd aan het eind der
aarde (babylonische wereldkaart), aan de monding
van de rivieren (Gilgames XI, 195), op het eiland
Tilmun (sumerisch zondvloedverhaal) of is in de hemel
opgenomen (Berossus). Merkwaardig is dat zijn
vader Ubartutu wel opgenomen is in de sumerische
koningslijst, maar Ziusudra niet (wel in de Babyloniaca
van Berossus). Ook zijn er hethitische fragmenten
gevonden, waarin zijn naam Atrahasis voorkomt.
Lit. W.G. Lambert/A.R. Millard (M. Civil), Atrahasis (Oxford
1969). B. Alster, The Instructions of Suruppak (Kopenhagen 1974).
- R. Campbell Thompson, The Epic of Gilgamish (Oxford 1930).
Meest recente vertaling van het Gilgames-epos: W. von Soden, Das
Gilgamesch-epos (Reclam, Stuttgart 1982). [Krispijn]