Ulpius, naam van een romeinse gens. De voornaamste Ulpii waren, naast keizer Traianus, diens vader Marcus U. Traianus en zuster Ulpia Marciana.
(1) Marcus Ulpius Traianus
stamde uit een vooraanstaande
familie te Italica in Hispania Baetica en
werd door adoptie in de gens Ulpia opgenomen. Onder
Nero kwam hij naar Rome, onder Vespasianus
diende hij als legaat van de legio X Fretensis in de
oorlog tegen de Joden. Na als eerste van zijn familie
consul (suffectus) geweest te zijn (70), werd hij in
72 stadhouder van de provincie Baetica. Wegens
zijn wijs beleid als legatus pro praetore van Syria
(ca. 75 tegenover het parthische gevaar ontving hij
de ornamenta triumphalia. Zijn proconsulaat van
Asia (79-80) werd gekenmerkt door grote bouwactiviteiten.
U. was ook XVvir sacris faciundis en sodalis
Flavialis. Hij overleed vóór 100 en werd in 112
door zijn keizerlijke zoon vergoddelijkt en als Divus
Pater Traianus op diens munten geëerd.
Lit. R. Hanslik (PRE Suppl. 10, 1965, 1032-1035). A. Carandini
(EAA 7, 965v). - M. Durry, Sur Trajan père (in Les empereurs
d'Es agne, Paris 1965, 45-54). M. Väisänen, Su una gens Romana:
Gli Ulpii (Helsinki 1979). Portret: S. Stucchi, Il ritratto di Traianus
Pater (in Studi Calderini-Paribeni 3, Milaan 1957, 527-540).
(2) Ulpia Marciana
(ca. 45-112), oudere zuster van
keizer Traianus. Zij huwde
met Gaius Salonius Matidius
Patruinus, die in 78 overleed. Uit dit huwelijk
werd ca. 68 een dochter Matidia (maior) geboren.
Uit het huwelijk van deze Matidia met Lucius Vibius
Sabinus sproten Vibia Sabina, de gemalin van
keizer Traianus, en Vibia Matidia (minor). Zowel
Ulpia als de beide Matidiae stonden aan het keizerlijk
hof in hoog aanzien.
Lit. W. Eck (PRE Suppl. 15, 1978, 932-934). [Nuchelmans] [A. J. Janssen]