Thot

Thot (Dhwty, koptisch Thowt, Θωυθ, Θωθ) is een egyptische maangod, vandaar heer van de tijd en van de rekenkunst en, langs deze weg, van de schrijfkunst, de beoefening van recht en wetenschap. Hij wordt afgebeeld als een ibis of, vaker, als een man met ibis-kop. Ook de baviaan is zijn heilig dier.

T. werd met verschillende andere goden in betrekking gebracht, inzonderheid met de Horus- en Osiris-mythe. In de vignetten van het Dodenboek leidt hij de afgestorvene naar het dodengericht van Osiris en tekent, als griffier, het resultaat van de psychostasie op. Reeds in de Piramide- en Sarcofaagteksten voert hij de dode ten hemel. Deze rol van psychopompos leidde tot het syncretisme met de griekse god Hermes.

Een stad, 'Huis van Djehuti' genaamd, was de metropool van de 15e beneden-egyptische gouw, die een ibis tot kenteken heeft. Het is dus blijkbaar de cultus van haar locale god die zich verspreid heeft en aanleiding gaf tot het ontstaan van verschillende steden die, zoals deze, in de grieks-romeinse tijd de naam Hermupolis droegen (RAR 293-295). De belangrijkste is Hermupolis Magna, in de 15e opper-egyptische gouw. Zij bezit een eigen cosmogonische mythe, volgens welke T. aan het hoofd staat van een Ogdoade van oergoden. Aan T., onder de naam Hermes Trismegistos, werden een aantal griekse tractaten met wijsgerige, religieuze, astronomische en medische inhoud toegeschreven, die in de 1e en 2e eeuw nC ontstonden en zich in verschillende versies verder ontwikkelden.

Thot in de gedaante van zijn heilig dier, de ibis (600 vC, Hannover). Links zit Maat, godin van de waarheid met een struisvogelveer op haar hoofd.

Lit. A. Rusch (PRE 6A, 351-388). RÄR 805-812. - P. Boylan, Thoth, the Hermes of Egypt (London 1922). C. J. Bleeker, Hathor and Thot, Two Key Figures of the Ancient Egyptian Religion (Studies in the History of Religion Suppl. Numen 26,Leiden 1973). Zie ook RÄR 289-293 s.vv. Hermes Trismegistos en Hermetische Schriften. [Vergote]